ज्ञानेश्वरी ।। अध्याय अठरावा ।। भाग- दोन

संपादक : आचार्य विराज शांताराम

---

 

अहंकारं बलं दर्पं कामं क्रोधं परिग्रहम् ।
विमुच्य निर्मम: शान्तो ब्रह्यभूयाय कल्पते ।।५३।।
तेथ आडवावया आले । दोषवैरी जे धोपटिले । तयांमाजीं पहिलें । देहाहंकारू ।।१०५०।। जो न मोकली मारूनि । जीवों नेदी उपजवोनी । विचंबवी खोडां घालूनि । हाडांचिया ।।५१।। तयाचा देहदुर्ग हा थारा । मोडोनि घेतला तो वीरा । आणि बळ हा दुसरा । मारिला वैरी ।।५२।। जो विषयाचेनि नांवें । चौगुणेंही वरी थांवे । जेणें मृतावस्था धांवे । सर्वत्र जगा ।।५३।। तो विषयविषाचा अथावो । आघविया दोषांचा रावो । परी ध्यानखड्गाचा घावो । साहेल कैंचा ।।५४।। आणि प्रिय विषयप्राप्ती । करी जया सुखाची व्यक्ती । तेचि घालूनि बुंथी । आंगीं जो वाजे ।।५५।। जो सन्मार्गु भुलवी । मग अधर्माचां आडवीं । सूनि वाघां सांपडवी । नरकादिकां ।।५६।। तो विश्वासें मारितां रिपु । निवटूनि घातला दर्पु । आणि जयाचा अहा कंपु । तापसांसी ।।५७।। क्रोधा ऐसा महादोखु । जयाचा देखा परिपाकु । भरिजे तंव अधिकु । रिता होय जो ।।५८।। तो कामु कोणेच ठायीं । नसे ऐसें केलें पाहीं । कीं तेंचि क्रोधाही । सहजें आलें ।।५९।। मूळाचें तोडणें जैसें । होय कां शाखोद्देशें । कामु नाशलेनि नाशे । तैसा क्रोधु ।।१०६०।। म्हणौनि काम वैरी । जाला जेथ ठाणोरी । तेथ सरली वारी । क्रोधाचीही ।।६१।। आणि समर्थु आपुला खोडा । शिसें वाहवीं जैसा होडा । तैसा भुंजौनि जो गाढा । परिग्रहो ।।६२।। जो माथांची पालाणवी । अंगा अवगुण घालवी । जीवें दांडी घेववी । ममत्वाची ।।६३।। शिष्यशास्त्रादिविलासें । मठादिमुद्रेचेनि मिसें । घातले आहाती फांसे । नि:संगा जेणें ।।६४।। घरीं कुटुंबपणें सरे । तरी वनीं वन्य होऊनि अवतरे । नागवीयाही शरीरें । लागला आहे ।।६५।। ऐसा दुर्जयो जो परिग्रहो । तयाचा फेडूनि ठावो । भवविजयाचा उत्साहो । भोगितसे जो ।।६६।। तेथ अमानित्वादि आघवे । ज्ञानगुणांचे जे मेळावे । ते कैवल्यदेशींचे आघवे । रावो जैसे आले ।।६७।। तेव्हां सम्यग्ज्ञानाचिया । राणिवा उगाणूनि तया । परिवारु होऊनियां । राहत आंगें ।।६८।। प्रवृत्तीचिये राजबिदी । अवस्थाभेदप्रमदीं । कीजत आहे प्रतिपदीं । सुखाचें लोण ।।६९।। पुढां बोधाचिये कांबीवरी । विवेकु दृश्याची मांदी सारी । योगभूमिका आरती करी । येती जैसिया ।।१०७०।। तेथ ऋद्धिसिद्धींचीं अनेगें । वृंदें मिळती प्रसंगें । तये पुष्पवर्षी आंगें । नाहातसे तो ।।७१।। ऐसेनि ब्रह्मैक्यासारिखें । स्वराज्य येतां जवळिकें । झळंबित आहे हरिखें । तिन्ही लोक ।।७२।। तेव्हां वैरिया कां मैत्रिया । तयासि माझें म्हणावया । समानता धनंजया । उरेचिही ना ।।७३।। हें ना भलतेणें व्याजें । तो जयातें म्हणे माझें । तें नोडवेचि कां दुजें । अद्धितीय जाला ।।७४।। पैं आपुलिया एकी सत्ता । सर्वही कवळूनियां पंडुसुता । कहीं न लगती ममता । धाडिली तेणें ।।७५।। ऐसा जिंतिलिया रिपुवर्ग । आपु मानलया हें जग । अपैसा योगतुरंग । स्थिर जाला ।।७६।। वैराग्याचे गाढलें  अंगीं त्राण होतें भलें । तेंही नावेक ढिलें ।  तेव्हां करी ।।७७।। आणि निवटी ध्यानाचें खांडे । तें दुजें नाहींचि पुढें । म्हणूनि हातु आसुडे  वृत्तीचाही ।।७८।। जैसें रसौषध खरें । आपुलें काज करूनि पुरें । आपणही नुरे । तैसें होतसे ।।७९।।  देखोनि ठाकिता ठावो । धांवता थिरावे पावो । तैसा ब्रह्मसामीप्यें थावों । अभ्यासु सांडी ।।१०८०।। घडतां महोदधीसी । गंगा वेगे सांडीजे जैसी । कां कामिनी कांतापासीं । स्थिर होय ।।८१।। नाना फळतिये वेळे । केळीची वाढी मांटुळे । कां गांवापुढें वळे । मार्गु जैसा ।।८२।। तैसा आत्मसाक्षात्कारु । होईल देखोनि गोचरु । ऐसा साधनहतियेरु । हळूचि ठेवी ।।८३।। म्हणौनि ब्रह्मेंसी तया । ऐक्याचा समो धनंजया । होतसे तैं उपाया । वोहटु पडे ।।८४।। मग वैराग्याची गोंधळुक । जे ज्ञानाभ्यासाचें वार्धक्य । योगफळाचाही परिपाक । दशा जे कां ।।८५।।  ते शांती पैं गा सुभगा । संपूर्ण ये तयाचिया आंगा । तैं ब्रह्म होआवयाजोगा । होय तो पुरुष ।।८६।। पुनवेहूनि चतुर्दशी । जेतुलें उणेंपण शशी । कां सोळे पाऊनि जैसी । पंधरावी वानी ।।८७।। सागरींही पाणी वेगें । संचरे तें रूप गंगे । येर निश्चळ जें उगे । तें समुद्रु जैसा ।।८८।। ब्रह्मा आणि ब्रह्महोतिये । योग्यते  तैसा पाडु आहे । तेचि शांतीचेनि लवलाहे । होय तो गा ।।८९।। पैं तेंचि होणेनवीण । प्रतीती आलें जें ब्रह्मपण । ते ब्रह्म होती जाण । योग्यता येथ ।।१९९०।।
ब्रह्मभूत: प्रसन्नात्मा न शोचति न कांक्षति ।
सम: सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते पराम् ।।५४।।
ते ब्रह्मभावयोग्यता । पुरुषु तो मग पंडुसुता । आत्मबोध प्रसन्नता- । पदीं बैसे ।।९१।। जेणें निपजे रससोय । तो तापुही जैं जाय । तैं तें कां होय । प्रसन्न जैसी ।।९२।। नाना भरतिया लगबगा । शरत्काळीं सांडिजे गंगा । कां गीत राहतां उपांगा । वोहटु पडे ।।९३।। तैसा आत्मबोधीं उद्यमु । करितां होय जो श्रमु । तोही जेथें समु । होऊनि जाय ।।९४।। आत्मबोधप्रशस्तीं । हे तिये दशेची ख्याती । ते भोगीतसे महामती । योग्यु तो गा ।।९५।। तेव्हां आत्मत्वें शोचावें । कांहीं पावावया कामावें  । हें सरलें समभावें । भरितें तया ।।९६।। उदया येतां गभस्ती । नाना नक्षत्रव्यक्ती । हारवीजती दीप्ती । आंगिका जेवीं ।।९७।। तेवीं उठतिया आत्मप्रभा । हे भूतभेदव्यवस्था । मोडीत मोडीत पार्था । वास पाहे तो ।।९८।। पाटियेवरील अक्षरें । जैसीं पुसतां येती करें । तैसीं हारपती भेदांतरें । तयाचिया दिठी ।।९९।। तैसेनि अन्यथाज्ञानें । जियें घेपती जागरस्वप्नें । तियें दोन्हीं केलीं लीनें । अव्यक्तामाजीं ।।११००।। मग तेंही अव्यक्त । बोध वाढतां झिजत । पुरलां बोधीं समस्त । बुडोनि जाय ।।१।। जैसी भोजनाचां व्यापारी । क्षुधा जिरती अवधारीं । तृप्तीचां अवसरीं । नाहींच होय ।।२।। नाना चालीचिया वाढी । वाट होत जाय थोडी । मग पातलाठायीं बुडी । देऊनि निमे ।।३।। कां जागृती जंव उद्दीपे । तंव तंव निद्रा हारपे । मग जागीनलियां स्वरूपें । नाहींच होय ।।४।। हें ना आपुलें पूर्णत्व भेटे । जेथ चंद्रासी वाढी खुंटे । तेथ शुक्लपक्षु आटे । नि:शेषु जैसा ।।५।। तैसा बोध्यजात गिळितु । बोधु बोधें ये मजआंतु । मिसळला तेथ साद्यंतु । अबोधु गेला ।।६।।  तेव्हां कल्पांताचिये वेळे । नदी सिंधूचे पेंडवळें । मोडूनि भरिलें जळें । आब्रह्म जैसें ।।७।। ना ना गेलिया घट मठ । आकाश ठाके एकवट । का जळोनि काष्ठें काष्ठ । वन्हीचि होय ।।८।। ना तरी लेणियांचे ठसे । आटोनि गेलिया मुसे । नामरूपभेदें जैसें । सांडिजे सोनें ।।९।। हेंही असो चेइलया । हें स्वप्न नाहीं जालिया । मग आपणचि आपणयां । उरिजे जैसें ।।१११०।।  तैसा मी एकवांचूनि कांहीं । तया तयाहीसकट नाहीं । हे चौथी भक्ति पाहीं । माझी तो लाहे ।।११।। येर आर्तु जिज्ञासु अर्थार्थी । हे भजती जिये पंथीं । ते तिन्ही पावोनि चौथी । म्हणिपत आहे ।।१२।। ये-हवीं तिजी ना चौथी । हे पहिली ना सरती । पैं माझिये सहजस्थिती । भक्ति नाव ।।१३।। जें नेणणें माझें प्रकाशूनि । अन्यथात्वें मातें दाऊनि । सर्वही सर्वीं भजौनि । बुझावीतसे ।।१४।। जो जेथ जैसें पाहों बैसे । तया तेथ तैसेंचि असे । हें उजियेडें कां दिसे । अखंडें जेणें ।।१५।। स्वप्नाचें दिसणें न दिसणें । जैसें आपलेनि असलेंपणें । विश्विंचे आहे नाहीं जेणें । प्रकाशें तैसें ।।१६।। ऐसा हा सहज माझा । प्रकाशु जो कपिध्वजा । तो भक्ति या वोजा । बोलिजे गा ।।१७।। म्हणौनि आर्ताचां ठायीं । हें आर्ती होऊनि पाहीं । अपेक्षणीय जें कांहीं । तें मीचि केला ।।१८।। जिज्ञासुपुढां वीरेशा । हेचि होऊनि जिज्ञासा । मी कां जिज्ञास्यु ऐसा । दाखविला ।।१९।। हेचि होऊनि अर्थना । मीचि माझां अर्थी अर्जुना । करूनि अर्थाभिधाना । आणी मातें ।।११२०।। एवं घेऊनि अज्ञानातें । माझी भक्ति जे हे वर्ते । ते दावी मग द्रष्टयातें । दृश्य करूनि ।।२१।। येथें मुखचि दिसे मुखें । या बोला कांहीं न चुके । परी दुजेपण हे लटिकें । आरिसा करी ।।२२।। दिठी चंद्रचि घे साचें । परी येतुलें हें तिमिराचें । जे एकचि असे तयाचे । दोनी दावी ।।२३।। तैसा सर्वत्र मीचि मियां । घेपतसें भक्ती इया । परी दृश्यत्व हें वायां । अज्ञानवशें ।।२४।। तें अज्ञान आतां फिटलें । माझें द्रष्टृत्व मज भेटलें । निजबिंबी एकवटलें । प्रतिबिंब जैसें ।।२५।। पैं जेव्हांही असे किडाळ । तेव्हांही सोनेंचि अढळ । परी तें गेलिया केवळ । उरे जैसें ।।२६।। हां गा पूर्णिमे आधीं कायी । चंद्रु सावयवुचि नाहीं । परी तिये दिवसीं भेटे पाहीं । पूर्णता तया ।।२७।। तैसा मीचि ज्ञानद्वारें । दिसे परी हस्तांतरें । मग द्रष्टृत्वीं तें सरे । मियांचि मी लाभें ।।२८।। म्हणौनि दृश्यपथा- । अतीतु माझा पार्था । भक्तियोगु चवथा । म्हणितला गा ।।२९।।
भक्त्या मामभिजानाति यावान्यश्चास्मि तत्त्वत: ।
ततो मां तत्त्वतो ज्ञात्वा विशते तदनन्तरम् ।।५५।।
या ज्ञानभक्तीं सहज । भक्तु एकवटला मज । तो मीचि केवळ हें तुज । श्रुतही आहे ।।११३०।। जे उभऊनियां भुजा । ज्ञानिया आत्मा माझा । हें बोलिलों कपिध्वजा । सप्तमाध्यायीं ।।३१।। ते हे कल्पादि भक्ति मियां । भागवतमिषे ब्रह्मया । उत्तम म्हणौनि धनंजया  उपदेशिली ।।३२।। ज्ञानी इयेतें स्वसंविति । शैव म्हणती शक्ति । आम्ही परम भक्ति । आपुली म्हणों ।३३।। हे मज मिळतिये वेळे । तयां क्रमयोगियां फळे । मग समस्तही निखळे । मियांचि भरे ।।३४।। तेथ वैराग्य विवेकेंसीं । आटे बंध मोक्षेंसीं । वृत्ती तये अवृत्तीसीं । बुडोनि जाय ।।३५।। घेऊनि ऐलपणातें । परत्व हारपे जेथें । गिळोनि चा-ही भूतें । आकाश जैसें ।।३६।। तया परी थडथांद । साध्यसाधनातीत शुद्ध । तें मी होऊनि एकवद । भोगी तो मातें ।।३७।। घडोनि सिंधूचिया आंगा । सिंधूवरी तळपे गंगा । तैसा पाडु तया भोगा । अवधारीजो ।।३८।। कां आरिसयासि आरिसा । उटूनि दाविलिया जैसा । देखणा अतिशयो तैसा । भोगणा तिये ।।३९।। चेइलया स्वप्न नाशे । आपलें ऐक्यचि दिसे । तें दुजेनवीण जैसें । भोगिजे कां ।।११४०।। हें असो दर्पणु नेलिया । तो मुखबोधुही गेलिया । देखलेंपण एकलेया । आस्वादिजे जेवीं ।।४१।। तोचि जालिया भोगु तयाचा । न घडे हा भावो जयांचा । तिहीं बोलें केवीं बोलाचा । उच्चारु कीजे ।।४२।। तयांचां नेणों गांवीं । रवी प्रकाशी हन दिवीं । कीं व्योमालागीं मांडवी । उभिली तिहीं ।।४३।। हां गा राजन्यत्व नव्हतां आंगीं । रावो रायपण काय भोगी । कां आंधारु हन आलिंगी । दिनकरांतें ।।४४।। आणि आकाश जें नव्हे । तया आकाश काय जाणवें । रत्नाचां रूपीं मिरवें । गुंजांचें लेणें ।।४५।। म्हणौनि मी होणें नाहीं । तया मीचि आहे केंहीं । मग भजेल हें कायी । बोलों कीर ।।४६।। यालागीं तो क्रमयोगी । मी जालाचि मातें भोगी । तारुण्य कां तरुणांगी । जियापरी ।।४७।। तरंग सर्वांगी तोय चुंबी । प्रभा सर्वत्र विलसे बिंबीं । नाना अवकाश नभीं । लुंठतु जैसा ।।४८।। तैसा रूप होऊनि माझें । मातें क्रियावीण तो भजे । अलंकारु कां सहजें । सोनयातें जेविं ।।४९।। कां चंदनाची द्रुती जैसी । चंदनीं भजे अपैसी । कां अकृत्रिम शशीं । चंद्रिका ते ।।११५०।। तैसी क्रिया कीर न साहे । त-हीं अद्वैतीं भक्ति आहे । हें अनुभवाचिजोगें नव्हे । बोलाऐसें ।।५१।। तेव्हां पूर्वसंस्कारछंदें । जें कांहीं तो अनुवादे । तेणें आळविलेनि वो दें । बोलता मीचि ।।५२।। बोलतया बोलताचि भेटे । तेथें बोलले हें न घटे । तें मौन तंव गोमटें । स्तवन माझें ।।५३।। म्हणौनि तया बोलतां । बोली बोलता मी भेटतां । मौन होय तेणें तत्त्वता । स्तवि तो मातें ।।५४।। तैसेंचि बुद्धी कां दिठी । जें तो देखों जाय किरिटी । तें देखणें दृश्य लोटी । देखतेंचि दावी ।।५५।। आरिसया आधीं जैसें । देखतेंचि  मुख दिसे । तयाचें देखणें तैसें । मेळवी द्रष्टें ।।५६।। दृश्य जाऊनियां द्रष्टें । द्रष्ट्यासिचि जैं भेटे । तैं एकलेपणें न घटे । द्रष्टेपणही ।।५७।। तेथ स्वप्नींचिया प्रिया । चेंवोनि झोंबों गेलिया । ठायिजे दोन्ही न होनियां । आपणचि जैसें ।।५८।। कां दोहीं काष्ठांचिये घृष्टी- । माजीं वन्हि एक उठी । तो दोन्ही हे भाष आटी । आपणचि होय ।।५९।।  नाना प्रतिबिंब हातीं । घेऊ गेलिया गभस्ती । बिंबताही असती । जाय जैसी ।।११६०।। तैसा मी होऊनि देखतें । तो घेऊं जाय दृश्यातें । तेथ दृश्य ने तिथें । द्रष्टृत्वेंसी ।।६१।। रवी आंधारु प्रकाशितां । नुरेचि जेवीं प्रकाश्यता । तेवीं दृश्यीं नाहीं द्रष्टृता । मी जालिया ।।६२।। मग देखिजे ना न देखिजे । ऐशी जे दशा निपजे । तें तें दर्शन माझें । साचोकारें ।।६३।। ते भलतयाही किरिटी । पदार्थाचिया भेटी । द्रष्टृदृश्यातीता दृष्टी । भोगि तो सदा ।।६४।। आणि आकाश हें आकाशें । दाटलें न ढळे जैसें । मिया आत्मेन आपणपें तैसें । जालें तया ।।६५।। कल्पांतीं उदक उदकें । रुंधिलिया वाहों ठाके । तैसा आत्मेनि मियां येकें । कोंदला तो ।।६६।। पावो आपणपयां वळघे । केवीं वन्हि आपणपयां लागे । आपणपां पाणी रिघे । स्नाना कैसें ।।६७।। म्हणौनि सर्व मी जालेपणें । ठेलें तया येणें जाणें । हेचि गा यात्रा करणें । अद्वया मज ।।६८।। पैं जळावरील तरंगु । जरी धांविन्नला सवेगु । तरी नाहीं भूमिभागु । क्रमिला जैसा ।।६९।। जें सांडावें कां मांडावें । जें चालणें जेणें चालावें । तें तोयचि एक आघवें । म्हणोनियां ।।११७०।। गेलियाही भलतेउता । उदकपणें पंडुसुता । तरंगाची एकात्मता । न मोडेचि जेवीं ।।७१।। तैसा मीपणें हा लोटला । तो आघवेयाचि मज आला । या यात्रा होय भला । कापडी माझा ।।७२।। आणि शरीर स्वभाववशें । कांहीं येक करूं जरी बैसे । तरी मीचि तो तेणें मिषें । भेटें तया ।।७३।। तेथ कर्म आणि कर्ता । हें जाऊनि पंडुसुता । मीच आत्मेनि मज पाहतां । मीचि होय ।।७४।। पैं दर्पणातें दर्पणें । पाहिलिया होय न पाहणें । सोनें झांकिलिया सुवर्णे । न झांके जेवीं ।।७५।। दीपातें दीपें प्रकाशिजे । तें न प्रकाशणेंचि निपजे । तैसें कर्म मियां कीजे । तें करणें कैचें ।।७६।। कर्मही करितचि आहे । जैं करावें हें भाष जाये । तैं न करणेंचि होये । तयाचें केलें ।।७७।। क्रियाजात मी न जालेपणें । घडे कांहींचि न करणें । तयाचि नांव पूजणें । खुणेंचे माझें ।।७८।। म्हणौनि करितयाही वोजा । तें न करणें हेंचि कपिध्वजा । निपजे तिया महापूजा । पूजी तो मातें ।।७९।। एवं तो बोले तें स्तवन । तो देखे तें दर्शन । अद्वया मज गमन । तो चाले तेंचि ।।११८०।। तो करी तेतुली पूजा । तो कल्पी तो जपु माझा । तो असे तेचि कपिध्वजा । समाधी माझी ।।८१।। जैसें कनकेंसीं कांकणें । असिजे अनन्यपणें । तो भक्तियोगें येणें । मजसीं  तैसा ।।८२।। उदकीं कल्लोळु । कापुरीं परिमळु । रत्नीं उजाळु । अनन्यु जैसा ।।८३।। किंबहुना तंतूसीं पटु । कां मृत्तिकेसीं घटु । तैसा तो येकवटु । मजसीं माझा ।।८४।। इया अनन्यसिद्धा भक्ती । या आघवाचि दृश्यजातीं । मज आपणपेंया सुमती । दृष्टयातें जाणे ।।८५।। तिन्ही अवस्थांचेनि द्वारें । उपाध्युपहिताकारें । भावाभावरूप स्फुरे । दृश्य जें हें ।।८६।। तें हें आघवेंचि मी द्रष्टा । ऐसिया बोधाचा माजिवटा । अनुभवाचा सुभटा । धेंडा तो नाचे ।।८७।। रज्जु जालिया गोचरु । आभासतां तो व्याळाकारु । रज्जूचि ऐसा निर्धारु । होय जेवीं ।।८८।। भांगारापरतें कांही । लेणें गुंजहीभरी नाहीं । हें आटुनियां ठायीं । कीजे जैसें ।।८९।। उदका येकापरतें ।  तरंग नाहींचि हें निरुतें । जाणोनि तया आकारातें । न घेपे जेवीं ।।११९०।। नातरी स्वप्नविकारां समस्ता । चेऊनियां उमाणें घेतां । तो आपणया परौता । न दिसे जैसा ।।९१।। तैसें जें कांहीं आथी नाथी । तेणें होय ज्ञेयस्फूर्ती । तें ज्ञाताचि मी हे प्रतीती । होऊनि भोगीं ।।९२।। जाणे अजु मी अजरु । अक्षयो मी अक्षरु । अपूर्व मी अपारु । आनंदु मी ।।९३।। अचळु मी अच्युतु । अनंतु मी अद्वैतु । आद्यु मी अव्यक्तु । व्यक्तुही मी ।।९४।। ईश्य मी ईश्वरु । अनादि मी अमरु । अभय मी आधारु । आधेय मी ।।९५।। स्वामी मी सदोदितु । सहजु मी सततु । सर्व मी सर्वगतु । सर्वातीतु मी ।।९६।। नवा मी पुराणु । शून्यु मी संपूर्ण । स्थूलु मी अणु । जें कांहीं तें मी ।।९७।। अक्रियु मी एकु । असंगु मी अशोकु । व्याप्यु मी व्यापकु । पुरुषोत्तमु मी ।।९८।। अशब्दु मी अश्रोत्रु । अरूपु मी अगोत्रु । समु मी स्वतंत्रु । ब्रह्म मी परु ।।९९।। ऐसें आत्मत्वें मज एकातें । इया अद्वयभक्ती जाणोनि निरुतें । आणि याहि बोधा जाणतें । तेंही मीचि जाणे ।।१२००।। पैं चेइलेयानंतरें । आपुलें एकपण उरे । तेंही तोवरी स्फुरे । तयाशींचि जैसें ।।१।। कां प्रकाशतां अर्कु । तोचि होय प्रकाशकु । तयाही अभेदा द्योतकु । तोचि जैसा ।।२।। तैसा वेद्याचां विलयीं । केवळ वेदकु उरे पाहीं । तेणें जाणवें तया तेंही । हेंही जो जाणे ।।३।। अद्वयपणा आपुलिया । जाणती ज्ञप्ती जे धनंजया । ते ईश्वरचि मी हे तया । बोधासि ये ।।४।। मग द्वैताद्वैतातीत । मीचि आत्मा एकु निभ्रांत । हें जाणोनि जाणणें जेथ । अनुभवीं रिघे ।।५।। तेथ चेइलया एकपण । दिसे जें आपुलया आपण । तेंही जातां नेणों कोण । होइजे जेवीं ।।६।। कां डोळां देखतिये क्षणीं । सुवर्णपण सुवर्णी । नाटितां होय आटणी । अळंकाराचीही ।।७।। नाना लवण तोय होये । मग क्षारता तोयत्वें राहे । तेही जिरतां जेवीं जाये । जालेपण तें ।।८।। तैसा मी तो हें जें असे । तें स्वानंदानुभवसमरसें । कालवूनियां प्रवेशे । मजचिमाजीं ।।९।। आणि तो हे भाष जेथ जाये । तेथें मी हें कोण्हासी आहे । ऐसा मी ना तो तिये सामाये । माझाचि रूपीं ।।१२१०।। जेव्हां कापुर जळों सरे । तयाचि नाम अग्नी पुरे । मग उभयातीत उरे । आकाश जेवीं ।।११।। कां धाडलिया एका एकु । वाढे तो शून्य विशेखु । तैसा आहे नाहींचा शेखु । मीचि मग आथी ।।१२।। तेथ ब्रह्मा आत्मा ईशु । यया बोला मोडे सौरसु । न बोलणेंयाही पैसु । नाहीं तेथ ।।१३।। न बोलणेंही न बोलोनी । तें बोलिजे तोंड भरूनि । जाणिव नेणिव नेणोनी । जाणिजे तें ।।१४।। तेथ बुझिजे बोधु बोधें । आनंदु घेपे आनंदें । सुखवरी नुसधें । सुखचि भोगिजे ।।१५।। तेथ लाभु जोडला लाभा । प्रभा आलिंगिली प्रभा । विस्मयो बुडाला उभा । विस्मयामाजीं ।।१६।। समु तेथ सामावला । विश्रामु विश्रांती आला । अनुभवु वेडावला । अनुभुतिपणें ।।१७।। किंबहुना ऐसें निखळ । मीपणा जोडे तया फळ । सेवूनि वेली वेल्हाळ क्रमयोगाची ते ।।१८।। पैं क्रमयोगा किरिटी । चक्रवर्तीचां मुकुटीं । मी चिद्ररत्न तें साटोवाटीं । होय तों माझा ।।१९।। कीं क्रमयोगप्रसादाचा । कळसु जो हा मोक्षाचा । तया वरील अवकाशाचा । उवावो जाला तो ।।१२२०।। नाना संसार आडवी । क्रमयोग वाट बरवी । जोडिली ते मदैक्यगांवीं । पैठी जालीसे ।।२१।। हें असो क्रमयोगवोघें । तेणें भक्तिचित्तें गांगें । मी स्वानंदोदधी वेगें । ठाकिला कीं गा ।।२२।। हा ठायवरी सुवर्मा । क्रमयोगी आहे महिमा । म्हणौनि वेळोवेळां तुम्हां । सांगतों आम्ही ।।२३। पैं देशें काळें पदार्थें । साधूनि घेइजे मातें । तैसा नव्हे मी आयतें । सर्वांचें सर्वही ।।२४।। म्हणौनि माझा ठायीं । जाचावें न लगे कांहीं । मी लाभें इये उपायीं । साचचि गा ।।२५।। एक शिष्य एक गुरु । हा रूढला साच व्यवहारु । तो मत्प्राप्तिप्रकारु । जाणावया ।।२६।। अगा वसुधेचां पोटीं । निधान सिद्ध किरिटी । वन्हि सिद्ध काष्ठीं । वोहा दूध ।।२७।। परी लाभे ते असतें । तया कीजे उपायातें । येर सिद्धचि तैसा येथे । उपायीं मी ।।२८।। हा फळहीवरी उपावो । कां पां प्रस्तावीतसे देवो । हें पुसतां तरी अभिप्रावो । येथिंचा ऐसा ।।२९।। जे गीतार्थाचें चांगांवें । मोक्षोपायपर आघवें । आणि शास्त्रोपाय कीं नव्हे । प्रमाणसिद्ध ।।१२३०।। वारा आभाळचि फेडी । वांचूनि सूर्यातें न घडी । कां हातु बाबुळी धाडी । तोय न करी ।।३१।। तैसा आत्मदर्शनीं आडळु । असे अविद्येचा जो मळु । तो शास्त्र नाशी येरु निर्मळु । मी प्रकाशें स्वयें ।।३२।। म्हणौनि आघवींचि शास्त्रें । अविद्याविनाशाचीं पात्रें । वांचोनि न होती स्वतंत्रें । आत्मबोधीं ।।३३।। तयां अध्यात्मशास्त्रांसीं । जैं साचपणाची ये पुसी । तैं येइजे जया ठायासी ।  ते हे गीता ।।३४।। भानुभूषिता प्राचिया । सतेजा दिशा आघविया । तैसी शास्त्रेश्वरा गीता या । सनाथें शास्त्रें ।।३५।। हें असो येणें शास्त्रेश्वरें । मागां उपाय बहुवे विस्तारें । सांगीतला जैसा करें । घेवों ये आत्मा ।।३६।। परी प्रथमश्रवणासवें । अर्जुना विपायें हें फावे । हा भावो सकणवें । धरूनि श्रीहरि ।।३७।। तेंचि प्रमेय एकवेळ । शिष्यीं होआवया अढळ । सांगतसे मुकुळ- । मुद्रा आतां ।।३८।। आणि प्रसंगें गीता । ठावोही हा संपता । म्हणौनि दावी आद्यंता । एकार्थत्व ।।३९।। जे ग्रंथाचां मध्यभागीं । नाना अधिकारप्रसंगीं । निरूपण अनेगीं । सिद्धांतीं केलें ।।१२४०।। तरी तेतुलेही सिद्धांत । इये शास्त्रीं प्रस्तुत । हें पूर्वापर नेणत । कोण्ही जैं मानी ।।४१।। तैं महासिद्धांताचा आवांका । सिद्धांतकक्षा अनेका । भिडऊनि आरंभु देखा । संपवीतु असे ।।४२।। येथ अविद्यानाशु हें स्थळ । तेणें मोक्षोपादान फळ । या दोहीं केवळ । साधन ज्ञान ।।४३।। हें इतुलेचि नाना परी । निरूपिले ग्रंथविस्तारीं । तें आतां दोहीं अक्षरीं । अनुवादावें ।।४४।। म्हणौनि उपेयही हातीं । जालया उपायस्थिती । देव प्रवर्तले तें पुढती । येणेंचि भावें ।।४५।।
सर्वकर्माण्यपि सदा कुर्वाणो मद्व्यपाश्रय: ।
मत्प्रसादादवाप्नोती शाश्वतं पदमव्ययम् ।।५६।।
मग म्हणे गा सुभटा । तो क्रमयोगिया निष्ठा । मी होऊनि होय पैठा । माझा रूपीं ।।४६।। स्वकर्माचां चोखौळीं । मज पूजा करूनि भली । तेणें प्रसादें आकळी । ज्ञाननिष्ठेतें ।।४७।। ते ज्ञाननिष्ठा जेथ हातवसे । तेथ भक्ति माझी उल्लासे । तिया मजसीं समरसें । सुखिया होय ।।४८।। आणि विश्वप्रकाशितया । आत्मया मज आपुलिया । अनुसरे जो करूनियां । सर्वत्रता हे ।।४९।। सांडूनि आपला आडळ । लवण आश्रयि जळ । कां हिंडोनि राहें निश्चळ । वायू व्योमीं ।।१२५०।। तैसा बुद्धी वाचा कायें । जो मातें आश्रऊनि ठाये । तो निषिद्धेंही विपायें । कर्में करूं ।।५१।। परी गंगेचां संबंधी । बिदी आणि महानदी । एक तेवीं माझां बोधीं । शुभाशुभांसी ।।५२।। कां बावनें आणि घुरें । हा निवाडु तंवचि सरे । जंव न घेपती वैश्वानरें । कवळूनि दोन्ही ।।५३।। नाना पांचिकें आणि सोळें । हे सोनया तंवचि आलें । जंव परिसु आंगमेळें । येकवटीना ।।५४।। तैसें शुभाशुभ ऐसें । हें तंवचिवरी आभासे । जंव येकु न प्रकाशें । सर्वत्र मी ।।५५।। अगा रात्रि आणि दिवो । हा तंवचि द्वैतभावो । जंव न रिगिजे गांवो । गभस्तीचा ।।५६।। म्हणौनि माझिया भेटी । तयाचीं सर्व कर्में किरिटी । जाऊनि बैसे तो पाटी । सायुज्याचां ।।५७।। देशें काळें स्वभावें । वेंचु जया न संभवे । तें पद माझें पावे । अविनाश तो ।।५८।। किंबहुना पंडुसुता । मज आत्मयाची प्रसन्नता । लाहे तेणें न पविजता । लाभु कवण असे ।।५९।।
चेतसा सर्वकर्माणि मयि संन्यस्य मत्पर: ।
बुद्धियोगमुपाश्रित्य मच्चित: सततं भव ।।५७।।
याकारणें गा तुवां इया । सर्व कर्मा आपुलिया । माझ्या स्वरूपीं धनंजया । संन्यासु कीजे ।।१२६०।। परी तोचि संन्यासु वीरा । करणीयेचा झणें करा । आत्मविवेकीं धरा । चित्तवृत्ति हे ।।६१।। मग तेणें विवेकबळें । आपणपें कर्मावेगळें । माझां स्वरूपीं निर्मळें । देखिजेल ।।६२।। आणि कर्माची जन्मभोये । प्रकृति जे कां आहे । आपणयाहूनि बहुवे । देखसी दुरी ।।६३।। तेथ प्रकृति आपणयां- । वेगळी नुरे धनंजया । रूपेंवीण कां छाया । जयापरी ।।६४।। ऐसेनि प्रकृतिनाशु । जालया कर्मसंन्यासु । निफजेल अनायासु । सकारणु ।।६५।। मग कर्मजात गेलिया । मी आत्मा उरें आपणपया । तेथ बुद्धि घापें करूनियां । पतिव्रता ।।६६।। बुद्धि अनन्य येणें योगें । मजमाजीं जैं रिगे । तैं चित्त चैत्यत्यागें । मातेंचि भजे ।।६७।। ऐसें चैत्यजातें सांडिलें । चित्त माझां ठायीं जडलें । ठाके तैसें वहिलें । सर्वदा करी ।।६८।।
मच्चित: सर्वदुर्गाणि मत्प्रसादात्तरिष्यसि ।
अथ चेत्त्वमहंकारान्न श्रोष्यसि विनंक्ष्यसि ।।५८।।
मग अभिन्ना इया सेवा । चित्त मियांचि भरेल जेव्हां । माझा प्रसादु जाण तेव्हां । संपूर्ण जाहला ।।६९।। तेथ सकळ दु:खधामें । भुंजीजती जियें मृत्युजन्में । तियें दुर्गमेंचि सुगमें । होती तुज ।।१२७०।। सूर्याचेनि सावायें । डोळा सावाइला होये । तैं आंधाराचा आहे । पाडु तया ।।७१।। तैैसा माझेनि प्रसादें । जीवकणु जयाचा उपमर्दे । तो संसाराचेनि बाधे । बागुलें केवीं ।।७२।। म्हणौनि धनंजया । तूं संसारदुर्गती यया । तरसील माझिया । प्रसादास्तव ।।७३।। अथवा हन अहंभावें । माझें बोलणें हें आघवें । कानामनाचिये शिवें । नेदिसीं टेंकों ।।७४।। तरी नित्यमुक्त अव्ययो । तूं आहासि तें होवूनि वावो । देहसंबंधाचा घावो । वाजेल आंगीं ।।७५।। जया देहसंबंधाआंतु । प्रतिपदीं आत्मघातु । भुंजतां उसंतु । कहींच नाहीं ।।७६।। येवढेनि दारुणें । निमणेनवीण निमणें । पडेल जरी बोलणें । नेघसी माझें ।।७७।।
यदहंकारमाश्रित्य न योत्स्य इति मन्यसे ।
मिथ्यैष व्यवसायस्ते प्रकृतिस्त्वां नियोक्ष्यति ।।५९।।
पथ्यद्वेषिया पोषी ज्वरु । कां दीपद्वेषिया अंधकारु । विवेकद्धेषें अहंकारु । पोषूनि तैसा ।।७८।। स्वदेहा नाम अर्जुनु । परदेहा नाम स्वजनु । संग्रामा नाम मलिनु । पापाचारु ।।७९।। इया मती आपुलिया । तिघां तीन नामें ययां । ठेऊनियां धनंजया । न जुंझें ऐसा ।।१२८०।। जीवामाजीं निष्टंकु । करिसी जो आत्यंतिकु । तो वायां धाडील नैसर्गिकु । स्वभावोचि तुझा ।।८१।। आणि मी अर्जुनु हे आत्मिक । ययां वधु करणें हें पातक । हें मायावांचूनि तात्त्विक । कांहीं आहे ।।८२।। आधीं जुंझार तुवां होआवें । मग जुंझावया शस्त्र घेयावें । कां न जुंझावया करावें । देवांगण ।।८३।। म्हणौनि न जुंझणें । म्हणसी तें वायाणें । ना मानूं लोकपणें । लोकदृष्टीही ।।८४।। त-ही न जुंझे ऐसें । निष्टंकिसीं जें मानसें । तें प्रकृति अनारिसें । करवीलचि ।।८५।।
स्वभावजेन कौन्तेय निबद्ध: स्वेन कर्मणा ।
कर्तुं नेच्छसि यन्मोहात्करिष्यस्यवशोऽपि तत् ।।६०।।
पैं पूर्वे वाहतां पाणी । पव्हिजे पश्चिमेचे वाहणी । तरी आग्रहो उरे  तें आणी । आपुलिया लेखा ।।८६।। कां साळीचा कणु म्हणे । मी नुगवें साळीपणें । तरी आहे आन करणें । स्वभावासी ।।८७।। तैसा क्षात्रसंस्कारसिद्धा । प्रकृती घडिलासि प्रबुद्धा । आतां नुठीं म्हणसी हा धांदा । परी उठविजसीचि तूं ।।८८।। शौर्य तेज दक्षता । एवमादिक पंडुसुता । गुण दिधले जन्मतां । प्रकृती तुज ।।८९।। तरी तयाचिया समवाया- । अनुरूप धनंजया । न करितां उगलियां । नयेल असों ।।१२९०।। म्हणौनियां तिही गुणीं । बांधलासि तूं कोदंडपाणी । त्रिशुद्धि निघसी वाहणीं । क्षात्राचिया ।।९१।। ना हें आपुलें जन्ममूळ । न विचारीतचि केवळ । न जुंझें ऐसें अढळ । व्रत जरी घेसी ।।९२।। तरी बांधोनि हात पाये । जो रथीं घातला होये । तो न चले तरी जाये । दिगंता जेवीं ।।९३।। तैसा तूं आपुलियाकडूनि । मी कांहींच न करीं म्हणौनि । ठासी परी भरवंसेनीं । तूंचि करिसी ।।९४।। उत्तर वैराटींचा राजा । पळतां तूं कां निघालासि जुंझा । हा क्षात्रस्वभाव तुझा । जुंझवील तुज ।।९५।। महावीर अकरा अक्षौहिणी । तुवां एकें नागविलें रणांगणीं । तो स्वभाव कोदंडपाणी । जुंझवील तूंतें ।।९६।। हां गा रोगु कायी रोगिया । आवडे दरिद्र दरिद्रिया । परी भोगविजे बळिया । अदृष्टें जेणे ।।९७।। तें अदृष्ट अनारिसें । न करील ईश्वरवशें । तो ईश्वरुही असे । हृदयीं तुझां ।।९८।।
ईश्वर: सर्वभूतानां हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति ।
भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्रारूढानि मायया ।।६१।।
सर्व भूतांचां अंतरीं । हृदय महाअंबरीं । चिद्वृत्तीचां सहस्रकरीं । उदयला असे जो ।।९९।। अवस्थात्रय तिन्हीं लोक । प्रकाशूनि अशेख । अन्यथादृष्टि पांथिक । चेवविले ।।१३००।। वेद्योदकाचां सरोवरीं । फांकतां विषयकल्हारीं । इंद्रियषट्पदा चारीं । जीवभंवराते ।।१।। असो रूपक हें तो ईश्वरु । सकळ भूतांचा अहंकारु । पांघरोनि निरंतरु । उल्हासत असे ।।२।। स्वमायेचें आडवस्त्र । लावूनि एकला खेळवी सूत्र । बाहेरी नटी छायाचित्र । चौ-यांशी लक्ष ।।३।। तया ब्रह्मादिकीटांता । अशेषांही भूतजातां । देहाकार योग्यता । पावोनि दावी ।।४।। तेथ जें देह जयापुढें । अनुरूपपणें मांडे । तें भूत तिये आरूढे । हें मी म्हणौनि ।।५।। सूत सूतें गुंतलें । तृण तृणेंचि बांधलें । कां आत्मबिंबा घेतलें । बाळकें जळीं ।।६।। तयापरी देहाकारें । आपणपेंचि दुसरें । देखोनि जीव अविष्करे । आत्मबुद्धी ।।७।। ऐसेनि शरीराकारीं । यंत्रीं भूतें अवधारीं । वाहूनि हालवी दोरी । प्राचीनाची ।।८।। तेथ जया जें कर्मसूत्र । मांडूनि ठेविलें स्वतंत्र । तें तिये गती पात्र । होंचि लागे ।।९।। किंबहुना धनुर्धरा । भूतांतें स्वर्गसंसारा- । माजीं भोंवडी तृणें वारा । आकाशीं जैसीं ।।१३१०।। भ्रामकाचेनि संगें । जैसें लोहो वेढा रिगें । तैसीं ईश्वरसत्तायोगें । चेष्टती भूतें ।।११।। जैसे चेष्टा आपुलिया । समुद्रादिक धनंजया । चेष्टती चंद्राचिया । सन्निधी एकी ।।१२।। तया सिंधू भरितें दाटे । सोमकांता पाझरु फुटे । कुमुदांचकोरांचा फिटे । संकोचु तो ।।१३।। तैसीं बीज प्रकृतिवशें । अनेकें भूतें ऐकें ईशें । चेष्टविजती तो असे । तुझां हृदयीं ।।१४।। अर्जुनपण न घेतां । मी ऐसें जें पंडुसुता । उठतसे तें तत्त्वता । तयाचें रूप ।।१५।। यालागीं तो प्रकृतींतें । प्रवर्तवील हें निरूतें । आणि ते जुंझवील तूतें । न जुंझसी ज-ही ।।१६।। म्हणोनि ईश्वरु तो गोसावी । तेणें प्रकृति हे नेमावी । तिया सुखें राबवावीं । इंद्रियें आपुलीं ।।१७।। तूं करणें न करणें दोन्ही । लाऊनि प्रकृतीचां मानीं । प्रकृतीही कां अधीनी । हृदयस्था जया ।।१८।।
तमेव शरणं गच्छ सर्वभावेन भारत ।
तत्प्रसादात्परां शान्तिं स्थानं प्राप्स्यसि शाश्वतम् ।।६२।।
तया अहं वाचा चित्त आंग । देऊनियां शरण रिग । महोदधी कां गांग । रिगालें जैसें ।।१९।। मग तयाचेनि प्रसादें । सर्वोपशांतिप्रमदे । कांतु होऊनियां स्वानंदें । स्वरूपींच रमसी ।।१३२०।। संभूति जेणें संभवे । विश्रांति जेथें विसंवे । अनुभूतिही अनुभवे । अनुभव जया ।।२१।। तिये निजात्मपदींचा रावो । होऊनि ठाकसी अव्ययो । म्हणे लक्ष्मीनाहो । पार्था तूं ।।२२।।
इति तो ज्ञानमाख्यातं गुह्याद्गुह्यतरं मया ।
विमृश्यैतदशेषेण यथेच्छसि तथा कुरु ।।६३।।
हें गीतानाम विख्यात । सर्व वाङ्मयाचें मथित । आत्मा जेणें हस्तगत । रत्न होय ।।२३।। ज्ञान ऐसिया रूढी । वेदांतें जयाची प्रौढी । वानितां कीर्ति चोखडी । पातली जगीं ।।२४।। बुद्धयादिकें डोळसें । हें जयाचें कां कडवसें । मी सर्वद्रष्टाहि दिसें । पाहला जये ।।२५।। तें हें गा आत्मज्ञान । मज गोप्याचेंही गुप्त धन । परी तूं म्हणूनि आन । केवीं करूं ।।२६।। याकारणें गा पांडवा । आम्हीं आपला हा गुह्य ठेवा । तुज दिधला कणवा । जाकळिलेपणें ।।२७।। परी भुलली वोरसें । माय बोले बाळादोषें । प्रीति ही परी तैसें । न करूंचि हो ।।२८।। येथ आकाश आणि गाळिजे । अमृताही साली फेडिजे । कां दिव्याकरवीं  करविजे । दिव्य जैसें ।।२९।। जयाचेनि अंगप्रकाशें । पाताळींचा परमाणु दिसे । तया सूर्याहि कां जैसें । अंजन सुदलें ।।१३३०।। तैसें सर्वज्ञेंही मियां । सर्वही निर्धारूनियां । निकें होय तें धनंजया । सांगितलें तुज ।।३१।। आतां तूं ययावरी । निकें हें निर्धारीं । निर्धारूनि करीं । आवडे तैसें ।।३२।। यया देवाचिया बोला । अर्जुनु उगाचि ठेला । तेथ देवो म्हणती भला । अवंचकु होसी ।।३३।। वाढितया पुढें भुकेला । उपरोधें म्हणे मी धाला । तैं तोचि पीडे आपुला । आणि दोषुही तया ।।३४।। तैसा सर्वज्ञ श्रीगुरु । भेटलिया आत्मनिर्धारु । न पुसिजे जैं आभारु । धरूनियां ।।३५।। तैं आपणपेंचि वंचे । आणि पापही वंचनाचें । आपणयाचि साचें । चुकविलें तेणें ।।३६।। पैं उगेपणा तुझिया । हा अभिप्रावो कीं धनंजया । जें एकवेळ आवांकुनियां । सांगावें ज्ञान ।।३७।। तेथ पार्थु म्हणे दातारा । भलें जाणसी माझिया अंतरा । हे म्हणों तरी दुसरा । जाणता असे काई ।।३८।। येर ज्ञेय हें जी आघवें । तूं ज्ञाता येकचि स्वभावें । मा सूर्यु म्हणौनि वानावें । सूर्यातें काई ।।३९।। या बोला श्रीकृष्णें । म्हणितलें काय येणें । हेंचि थोडें गा वानणें । जें बुझतासि तूं ।।१३४०।।
सर्वगुह्यतमं भूय: श्रृणु मे परमं वच: ।
इष्टोऽसि मे दृढमिति ततो वक्ष्यामि ते हितम् ।।६४।।
तरी अवधान पघळ । करूनियां आणिक एक वेळ । वाक्य माझे निर्मळ । अवधारीं पां ।।४१।। हें वाच्य म्हणोनि बोलिजे । कां श्राव्य मग आयिकिजे । तैसें नव्हे परी तुझें । भाग्य बरवें ।।४२।। कूर्मिचिया पिलियां । दिठी पान्हा ये धनंजया । आकाश वाहे बापिया । घरींचें पाणी ।।४३।। जो व्यवहारु जेथ न घडे । तयाचें फळचि तेथ जोडे । काय दैवें न सांपडे । सानुकूळें ।।४४।। ए-हवीं द्वैताची वारी । सारूनि ऐक्याचां परिवरीं । भोगिजे तें अवधारीं । रहस्य हें ।।४५।। आणि निरुपचारा प्रेमा । विषय होय जें प्रियोत्तमा । तें दुजें नव्हे कीं आत्मा । ऐसेंचि जाणावें ।।४६।। आरिसाचिया देखिलया । गोमटें कीजे धनंजया । तें तया नोहे आपणयां -। लागीं जैसें ।।४७।। तैसें पार्था तुझेनि मिषें । मी बोलें आपणयाचि दोषें । माझां तुझां ठाई असे । मीतूंपण गा ।।४८।। म्हणौनि जिव्हारींचें गुज । सांगतसें जीवासीं तुज । हें अनन्यगतीचें मज । आथी व्यसन ।।४९।। पैं जळा आपणपें देतां । लवण भुुुललें पंडुसता । कीं आघवें तयाचें होतां । न लजेचि तें ।।१३५०।। तैसा तूं माझां ठाई । राखों नेणसीचि कांहीं । तरी आतां तुज काई । गौप्य मी करीं ।।५१।। म्हणौनि आघवींचि गूढें । जें पाऊनि अति उघडें । तें गौप्य माझें चोखडें । वाक्य आईक ।।५२।।
मन्मना भव मद्भक्तो मद्याजी मां नमस्कुरु ।
मामैवैष्यसि सत्यं ते प्रतिजाने प्रियोऽसि मे ।।६५।।
तरी बाह्य आणि अंतरा । आपुलिया सर्व व्यापारा । मज व्यापकातें वीरा । विषो करी ।।५३।। आघवा आंगीं जैसा । वायू मिळोनि आहें आकाशा । तूं सर्व कर्मीं तैैसा । मजसींचि अस ।।५४।। किंबहुना आपलें मन । करी माझें एकायतन । माझेनि श्रवणें कान । भरूनि घालीं ।।५५।। आत्मज्ञानें चोखडीं । संत जे माझीं रूपडीं । तेथ दृष्टी पडो आवडी । कामिनी जैसी ।।५६।। मी सर्ववस्तीचें वसौटें । माझीं नामें जियें चोखटें । तियें जीवा यावया वाटे । वाचेचिये लावीं ।।५७।। हाताचें करणें । कां पायांचें चालणें । तें होय मजकारणें । तैसें करी ।।५८।। आपुला अथवा परावा । ठायीं उपकरसी पांडवा । तेणें यज्ञें होयीं बरवा । याज्ञिकु माझा ।।५९।। हें एकैक शिकऊं काई । पैं सेवकैं आपुलां ठाई । उरऊनि येर सर्वही । मी सेव्यचि करी ।।१३६०।। तेथ जाऊनिया भूतद्वेषु । सर्वत्र नमवै नम मीचि एकु । ऐसेनि आश्रयो आत्यंतिकु । लाहासी तूं माझा ।।६१।। मग भरलेया जगाआंतु । जाऊनिया तिजयाची मातु । होऊनि ठायील एकांतु । आम्हां तुम्हां ।।६२।। तेव्हां भलतिये अवस्थे । मी तूंतें तूं मातें । भोगिसी ऐसें आइतें । वाढेल सुख ।।६३।। आणि तिजें आडळ करितें । निमालें अर्जुना जेथें । तैं मीचि म्हणौनि तूं मातें । पावसी शेखीं ।।६४।। जैसी जळींची प्रतिभा । जळनाशीं बिंबा । येतां गाभागोभा । कांही आहे ।।६५।। पैं पवनु अंबरा । कां कल्लोळु सागरा । मिळतां आडवारा । कोणाचा गा ।।६६।। म्हणौनि तूं आणि आम्हीं । हें दिसताहे देहधर्मीं । मग याचां विरामीं । मीचि होसी ।।६७।। यया बोलामाझारीं । होय न होय झणें करी । येथ आन आथी तरी । तुझीच आण ।।६८।। पैं तुझी आण वाहणें । हें आत्मलिंगातें शिवणें । प्रीतीची जाति लाजणें । आठवो नेदी ।।६९।। ये-हवीं वेदु निष्प्रपंचु । जेणें विश्वाभासु हा साचु । आज्ञेचा नटनाचु । काळातें जिणें ।।१३७०।। तो देवो मी सत्यसंकल्पु । आणि जगाचां हितु बापु । मा आणेचा आक्षेपु । कां करावा ।।७१।। परी अर्जुना तुझेनि वेधें । मियां देवपणाचीं बिरुदें । सांडिलीं गा मी हें आधें । सगळेनि तुवां ।।७२।। पैं काजा आपुलिया । रावो आपुली आपणया । आण वाहे धनंजया । तैसें हें कीं ।।७३।। तेथ अर्जुनु म्हणे देवें । अचाट हें न बोलावें । जी आमचें काज नांवें । तुझेनि एकें ।।७४।। यावरी सांगों बैससी । कां सांगतां भाषही देसी । या तुझिया विनोदासी । पारु आहे जी ।।७५।। कमळवना विकाशु । करी रवीचा एक अंशु । तेथ आघवाचि प्रकाशु । नित्य दे तो ।।७६।। पृथ्वी निवऊनि सागर । भरीजती येवढें थोर । वर्षे तेथ मिषांतर । चातकु कीं ।।७७।। म्हणौनि औदार्या तुझेया । मज निमित्त ना म्हणावया । प्राप्ति असे दानीराया । कृपानिधी ।।७८।। तंव देवो म्हणती राहें । या बोलाचा प्रस्तावो नोहे । पैं मातें पावसी उपायें । साचचि येणें ।।७९।।  सैंधव सिंधू पडलिया । जो क्षणु धनंजया । तेणें विरेचि कीं उरावया । कारण कायी ।।१३८०।। तैसें सर्वत्र मातें भजतां । सर्व मीं होता अहंता । नि:शेष जाऊनि तत्त्वता । मीचि होसी ।।८१।। एवं माझिये प्राप्तीवरी । कर्मालागोनि अवधारीं । दाविली तुज उजरी । उपायांची ।।८२।। जे आधीं तंव पंडुसुता । सर्व कर्में मज अर्पितां । सर्वत्र प्रसन्नता । लाहिजे माझी ।।८३।। पाठीं माझां इये प्रसादीं । माझें ज्ञान जाय सिद्धी । तेणें मिसळिजे त्रिशुद्धी । स्वरूपीं माझां ।।८४।। मग पार्था तिये ठाई । साध्य साधन होये नाहीं । किंबहुना तुज कांहीं । उरेचिना ।।८५।। तरी सर्व कर्में आपलीं । तुवां सर्वदा मज अर्पिलीं । तेणें प्रसन्नता लाधली । आजि हे माझी ।।८६।। म्हणौनि येणें प्रसादबळें । नव्हे जुंझाचेनि आडळें । न ठकेंचि येकेवेळे । भाळलों तुज ।।८७।। जेणें सप्रपंच अज्ञान जाये । येकु मी गोचरु होयें । तें उपपत्तीचेनि उपायें । गीतारूप हें ।।८८।। मियां ज्ञान तुज आपुलें । नानापरी उपदेशिलें । येणें अज्ञानजात सांडी वियालें । धर्माधर्म जें ।।८९।।

सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज ।

अहं त्वा सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुच: ।।६६।।
आशा जैसी दु:खातें । व्याली निंदा दुरितें । हें असो जैसें दैन्यातें । दुर्भगत्व ।।१३९०।। तैसें स्वर्गनरकसूचक । अज्ञान व्यालें धर्मादिक । तें सांडूनि घालीं अशेख । ज्ञानें येणें ।।९१।। हाती घेऊनि तो दोरु । सांडिजे जैसा सर्पाकारु । कां निद्रात्यागें घराचारु । स्वप्नींचा जैसा ।।९२।। नाना सांडिलेनि कवळें । चंद्रींचें धुपें पिवळें । व्याधित्यागें कडुवाळें- । पण मुखाचें ।।९३।। अगा दिवसा पाठी देऊनि । मृगजळ घापे त्यजूनि । कां काष्ठत्यागें वन्ही । त्यजिजे जैसा ।।९४।। तैसें धर्माधर्माचें टवाळ । दावी अज्ञान जें कां मूळ । तें त्यजूनि त्यजीं सकळ । धर्मजात ।।९५।। मग अज्ञान निमालिया । मीचि एकु असें अपैसया । सनिद्र स्वप्न गेलयां । आपणपें जैसें ।।९६।। तैसा मी एकवांचूनि कांहीं । मग भिन्नाभिन्न आन नाहीं । सोऽहंबोधें तयाचां ठायीं । अनन्यु होय ।।९७।। पैं आपुलेनि भेदेंविण । माझें जाणिजे जें एकपण । तयाचि नांव शरण । मज येणें गा ।।९८।। म्हणौनि घटाचेनि नाशें । गगनीं गगन प्रवेशें । मज शरण येणें तैसें । ऐक्य करी ।९९।। सुवर्णमणि सोनयां । ये कल्लोळु जैसा पाणियां । तैसा धनंजया । शरण ये तूं ।।१४००।। वांचूनि सागराचां पोटीं । वडवानळु शरण आला किरिटी । जाळूं न ठाके तया गोठी । वाळूनि दे पां ।।१।। मजही शरण रिघिजे । आणि जीवत्वेंचि असिजे । धिग् बोलीं यिया न लजे । प्रज्ञा केवीं ।।२।। अगा प्राकृताही राया । अंगीं पडे जें धनंजया । तें दासिरूंही कीं तया । समान होय ।।३।। मा मी विश्वेश्वरु भेटें । आणि जीवग्रंथी न सुटे । हे बोल नको वोखटे । कानीं लाऊं ।।४।। म्हणौनि मी होऊनि मातें । सेवणें आहे आयितें । ते करीं हाता येतें । ज्ञानें येणें ।।५।। मग ताकौनियां काढिलें । लोणी माघौतें ताकीं घातलें । परी न घेपे कांहीं केलें । तेणें जेवीं ।।६।। लोह उभें खाय माती । ते परिसाचिये संगती । सोनें जालया पुढती । न शिविजे मळें ।।७।।  हें असो काष्ठापासोनि । मथूनि घेतलिया वन्ही । मग काष्ठेंही कोंडोनि । न ठके जैसा ।।८।। तैसें अद्वयत्वें मज । शरण रिघालिया तुज । धर्माधर्म हे सहज । लागतील ना ।।९।। अर्जुना काय दिनकरु । देखत आहे आंधारु । की प्रबोधीं होय गोचरु । स्वप्नभ्रमु ।।१४१०।। तैसे मजसीं येकवटलेया । मी सर्वरूप वांचूनियां । आन कांहीं उरावया । कारण असे ।।११।। म्हणोनि तयाचें कांहीं । चिंतीं ना आपुलां ठाई । तुझें पापपुण्य पाहीं । मीचि होईन ।।१२।। जळीं पडिलिया लवणा । सर्वही जळ होय विचक्षणा । तुज मी अनन्यशरणा । होईन तैसा ।।१३।। तेथ सर्वबंधनलक्षणें । पापें उरावें दुजेपणें । तें माझां बोधीं वायाणें । होऊनि जाईल ।।१४।। येतुलेनि अपैसया । सुटलाचि आहासि धनंजया । घेई मज प्रकाशोनियां । सोडवीन तूतें ।।१५।। याकारणें पुढतीं । हे आधी न वाहें चित्तीं । मज एकासि यें सुमती । जाणोनि शरण ।।१६।। ऐसें सर्वरूपरूपसें । सर्वदृष्टिडोळसें । सर्वदेशनिवासें । बोलिलें श्रीकृष्णें ।।१७।। मग सांवळा सकंकणु । बाहु पसरोनि दक्षिणु । आलिंगिला स्वशरणु । भक्तराजु तो ।।१८।। न पवतां जयातें । काखे सूनि बुद्धीतें । बोलणें मागौतें । वोसरलें ।।१९।। ऐसें जें कांही एक । बोला बुद्धीसिही अटक । तें द्यावया मिख । खेंवाचें केलें ।।१४२०।। हृदया हृदय एक जालें । ये हृदयींचें ते हृदयीं घातलें । द्वैत न मोडितां केलें । आपणाऐसें अर्जुना ।।२१।। दीपें दीप लाविला । तैसा परिष्वंगु तो जाला । द्वैत न मोडितां केला । आपणपें पार्थु ।।२२।। तेव्हां सुखाचा मग तया । पूरु आला जो धनंजया । तेथ वाडु त-हीं बुडोनियां । ठेला देवो ।।२३।। सिंधु सिधुतें पावों जाये । तें पावणें ठाके दुणा होये । वरी रिगे पुरवणिये । आकाशही ।।२४।। तैसें तया दोघांचें मिळणें । दोघां नावरे जाणावें कवणें । किंबहुना नारायणें । विश्व कोंदलें ।।२५।। एवं वेदाचें मूळसूत्र । सर्वाधिकारैकपवित्र । श्रीकृष्णें गीताशास्त्र । प्रकट केलें ।।२६।। येथ गीता मूळ वेदां । ऐसें पां केवीं आलें बोधा । हें म्हणाल तरी प्रसिद्धा । उपपत्ति सांगों ।।२७।। तरी जयाचां निश्वासीं । जन्म झाले वेदराशी । तो सत्यप्रतिज्ञ पैजेसीं । बोलिला स्वमुखें ।।२८।। म्हणौनि वेदां मूळभूत । गीता म्हणों हें होय उचित । आणिकही येकी येथ । उपपत्ति असे ।।२९।। जें न नशतु स्वरूपें । जयाचा विस्तारु जेथ लपे । तें तयाचें म्हणिपे । बीज जगीं ।।१४३०।। तरी कांडत्रयात्मकु । शब्दाराशी अशेखु । गीतेमाजीं असे रुखु । बीजीं जैसा ।।३१।। म्हणौनि वेदाचें बीज । श्रीगीता होय हें मज । गमे आणि सहज । दिसतही आहे ।।३२।। जे वेदाचे तिन्हीं भाग । गीते उमटले असती चांग । भूषणरत्नीं सर्वांग । शोभलें जैसें ।।३३।। तियेंचि कर्मादिकें तिन्हीं । कांडें कोणकोणें स्थानीं । गीते आहाति तें नयनीं । दाखऊं आईक ।।३४।।  तरी पहिला जो अध्यावो । तो शास्त्रप्रवृत्तिप्रस्तावो । द्वितीयीं सांख्यसद्भावो । प्रकाशिला ।।३५।। मोक्षदानीं स्वतंत्र । ज्ञानप्रधान हें शास्त्र । येतुलालें दुजीं सूत्र । उभारिलें ।।३६।। मग अज्ञानें बांधलेया । मोक्षपदीं बैसावया । साधनारंभु तो तृतीया- । ध्यायीं बोलिला ।।३७।।  जे देहाभिमानबंधें । सांडूनि काम्यनिषिद्धें । विहित परी अप्रमादें । अनुष्ठावें ।।३८।। ऐसेनि सद्भावें कर्म करावें । हा तिजा अध्यावो जो देवें । निर्णय केला तें जाणावें । कर्मकांड येथ ।।३९।। आणि तेंचि नित्यादिक । अज्ञानाचे आवश्यक । आचरतां मोचक । केंवी होय पां ।।१४४०।। ऐसी अपेक्षा जालिया । बद्ध मुमुक्षुतें आलिया । देवें ब्रह्मार्पणत्वें क्रिया । सांगितली ।।४१।। जें देहवाचामानसें । विहित निपजे जें जैसें । तें एक ईश्वरोद्देशें । कीजे म्हणितलें ।।४२।। हेंचि ईश्वरीं कर्मयोगें । भजनकथनाचें खागें । आदरिलें शेषभागें । चतुर्थाचेनि ।।४३।। तें विश्वरूप अकरावा । अध्यावो संपे जंव आघवा । तंव कर्में ईशु भजावा । हें जें बोलिलें ।।४४।। तें अष्टाध्यायीं उघड । जाण येथें देवताकांड । शास्त्र सांगतसे आड । मोडूनि बोले ।।४५।। आणि तेणेंचि ईशप्रसादें । श्रीगुरुसंप्रदायलब्धें । साच ज्ञान उद्बोधें । कोंवळे जें ।।४६।। ते अद्वेष्टादिप्रभृतिकीं । अथवा अमानित्वादिकीं । वाढविजे म्हणौनि लेखीं । बारावा गणूं ।।४७।। तो बारावा अध्याय आदी । आणि पंधरावा अवधी । ज्ञानफळपाकसिद्धी । निरूपणासी ।।४८।। म्हणौनि चहूंही इहीं । ऊर्ध्वमूळांती अध्यायीं । ज्ञानकांड ये ठायीं । निरूपिजे ।।४९।। एवं कांडत्रयनिरूपणी । श्रुतीचि हे कोडिसवाणी । गीतापद्यरत्नांची लेणीं । लेयिली आहे ।।१४५०।। हे असों कांडत्रयात्मक । श्रुति मोक्षरूप फळ येक । बोभाये जें आवश्यक । ठाकावें म्हणौनि ।।५१।। तयाचेनि साधन ज्ञानेंसीं । वैर करी जो प्रतिदिवशीं । तो अज्ञानवर्ग षोडशीं । प्रतिपादिजे ।।५२।। तोचि शास्त्राचा बोळावा । घेवोनि वैरी जिणावा । हा निरोपु तो सतरावा । अध्याय येथ ।।५३।। ऐसा प्रथमालागोनी । सतरावा लाणी करूनि आत्मनिश्वास विवरूनि । दाविला देवें ।।५४।। तया अर्थजातां अशेषां । केला तात्पर्याचा आवांका । तो अठरावा हा देखा । कलशाध्यायो ।।५५।। एवं सकळसांख्यसिंधु । श्रीभगवद्गीताप्रबंधु । हा औदार्यें आगळा वेदु । मूर्तु जाण ।।५६।। वेदु संपन्नु होय ठाई । परी कृपणु ऐसा आनु नाहीं । जे कानीं लागला तिहीं । वर्णाचांचि ।।५७।। येरां भवव्यथा ठेलियां । स्त्रीशूद्रादिकां प्राणियां । अनवसरु मांडूनियां । राहिला आहे ।।५८।। तरी मज पाहतां तें मागील उणें । फेडावया गीतापणें । वेदु वेठला भलतेणें । सेव्य होआवया ।।५९।। नव्हे अर्थें रिगोनि मनीं । श्रवणें लागोनि कानीं । जपमिषें वदनीं । वसोनियां ।।१४६०।। गीतेचा पाठु जो जाणें । तयाचेनि सांगातीपणें । गीता लिहोनि वाहणें । पुस्तकमिषें ।।६१।। ऐसैसा मिसकटा । संसाराचां चोहटां । गवादि घालीत चोखटा । मोक्षसुखाची ।।६२।। परी आकाशीं वसावया । पृथ्वीवरी बैसावया । रविदीप्ती राहाटावया । आवारु नभ ।।६३।। तेविं उत्तम अधम ऐसें । सेवितां कवणातेंही न पुसे । कैवल्यदानें सरिसे । निववीत जगा ।।६४।। यालागीं मागिली कुटी । भ्याला वेदु गीतेचां पोटीं । रिगाला आतां गोमटी । कीर्ति पातला ।।६५।। म्हणौनि वेदाची सुसेव्यता । ते हे मूर्त जाण श्रीगीता । श्रीकृष्णें पंडुसुता । उपदेशिली ।।६६।। परी वत्साचेंनि वोरसें । दुभतें होय घरोद्देशें । जालें पांडवाचेनि मिषें । जगदुद्धरण ।।६७।। चातकाचिये कणवे । मेघु पाणियेंसिं धांवे । तेथ चराचर आघवें । निवालें जेविं ।।६८।। कां अनन्यगती कमळा- । लागीं सूर्य ये वेळोवेळां । कीं सुखिया होइजे डोळां । त्रिभुवनीचां ।।६९।। तैसें अर्जुनाचेनि व्याजें । गीता प्रकाशूनि श्रीराजें । संसारायेवढें थोर ओझें । फेडिलें जगाचें ।।१४७०।। सर्वशास्त्ररत्नदीप्ती । उजळिता हा त्रिजगती । सूर्यु नव्हे लक्ष्मीपती- । वक्त्राकाशींचा ।।७१।। बाप कुळ तें पवित्र । जेथिंचा पार्थु या ज्ञाना पात्र । जेणें गीता केलें स्वतंत्र । आवारूं जगा ।।७२।। हें असो मग तेणें । सद्गुरूश्रीकृष्णें । पार्थाचें मिसळणें । आणिलें द्वैता ।।७३।। पाठी म्हणतसे पांडवा । शास्त्र हें मानलें कीं जीवा । तेथ येरु म्हणे देवा । आपुलिया कृपा ।।७४।। तरी निधान जोडावया । भाग्य घडे गा धनंजया । परी जोडिलें भोगावया । विपायें होय ।।७५।। पैं क्षीरसागरायेवढें । अविरजी दुधाचें भांडें । सुरां असुरां केवढें । मथितां जालें ।।७६।। तें सायासही फळा आलें । जें अमृतही डोळां देखिलें । परी वरिली चुकले । जतने ते ।।७७।। तेथ अमरत्वा वोगरिलें । तें मरणाचिलागीं जालें । भोगों नेणतां जोडलें । ऐसें आहे ।।७८।। नहुषु स्वर्गाधिपति जाहला । परी राहाटीं भांबावला । तो भुजंगत्व पावला । नेणसी कायी ।।७९।। म्हणौनि बहुत पुण्य तुवां । केलें तेणें धनंजया । आजि शास्त्रराजा इया । जालासि विषो ।।१४८०।। तरी याचि शास्राचेनि । संप्रदायें पांघुरौनि । शास्त्रार्थु हा निकेनी । अनुष्ठीं हो ।।८१।। ये-हवीं अमृतमंथना- । सारिखें होईल अर्जुना । जरी रिघसी अनुष्ठाना  संप्रदायेंवीण ।।८२।। गाय धड जोडे गोमटी । ते तैंचि पिवों दे किरिटी । जैं जाणिजे हातवटी । सांजवणीची ।।८३।। तैसा गुरु प्रसन्नु होये । शिष्य विद्याही कीर लाहे । परी ते फळे संप्रदायें । उपासिलिया ।।८४।। म्हणौनि शास्त्रीं जो इये । उचितु संप्रदायो आहे । तो ऐक आतां बहुवें । आदरेंसीं ।।८५।।
इदं तें नातपस्काय नाभक्ताय कदाचन ।
न चाशुश्रूषवे वाच्यं न च मां योऽभ्यसूयति ।।६७।।
तरी तुवां हें जें पार्था । गीताशास्त्र लाधलें आस्था । तें तपोहीना सर्वथा । सांगावें ना हो ।।८६।। अथवा तापसुही जाला । परी गुरुभक्तीं जो ढिला । तो वेदीं अंत्यजु वाळिला । तैसा वाळीं ।।८७।। नातरी पुरोडाशु जैसा । न घापे वृद्ध तरी वायसा । गीता नेदीं तैसी तापसा । गुरुभक्तिहीना ।।८८।। कां तपही जोडे देहीं । भजे गुरुदेवांचां ठाई । परी आकर्णनीं नाहीं । चाड जरी ।।८९।। तरी तो मागील दोन्हीं आंगीं । उत्तम होय कीर जगीं । परी या श्रवणालागीं । योग्यु नोहे ।।१४९०।। मुक्ताफळ भलतैसें । हो परी मुख नसे । तंव गुण प्रवेशे । तेथ कायी ।।९१।। सागरु गंभीरु होये । हें कोण ना म्हणत आहे । परी वृष्टी वायां जाये । जाली तेथ ।।९२।। धालिया दिव्यान्न सुवावें । मग जें वायां धाडावें । तें आर्ती कां न करावें । उदारपण ।।९३।। म्हणौनि योग्य भलतैसें । होतु परी चाड नसे । तरी झणें वानिवसें । देसी हें तयां ।।९४।। रूपाचा सुजाणु डोळा । वोडवूं ये कायि परिमळा । जेथ जें माने तें फळा । तेथचि ये गा ।।९५।। म्हणौनि तपीं भक्ति । पहावे ते सुभद्रापति । परी शास्त्रश्रवणीं । अनासक्ति । वाळावेचि ते ।।९६।। नातरी तपभक्ति । होऊनि श्रवणीं आर्ति । आथी ऐसी ही आयती । देखसी जरी ।।९७।। तरी गीताशास्त्रनिर्मिता । जो मी सकळलोकशास्ता । तया मातें सामान्यता । बोलेल जो ।।९८।। माझां सज्जनेसिं मातें । पैशुन्याचेनि आव्हाते । येक आहाती तयांतें । योग्य न म्हण ।।९९।। तयांची येर आघवी । सामग्री ऐसी जाणावी । दीपेंवीण ठाणदिवी । रात्रीची जैसी ।।१५००।। अंग गोरें आणि तरुणें । वरी लेइलें आहे लेणें । परी येकलेनि प्राणें । सांडिलें जेवीं ।।१।। सोनयाचें सुंदर । निर्वाळिलें होय घर । परी सर्पांगना द्वार । रुंधलें आहे ।।२।। निपजे दिव्यान्न चोखट । परी माजीं असे काळकूट । हें असो मैत्री कपट । गर्भिणी जैसी ।।३।। तैसी तपभक्तिमेधा । जयाची जाण प्रबुद्धा । जो माझयांची कां निंदा । माझीचि करी ।।४।। याकारणें धनंजया । तो भक्तु मेधावी तपिया । तरी नको बापा इया । शास्त्रा आतळों देवों ।।५।। काय बहु बोलों निंदका । योग्य स्रष्टयाहीसारिखा । गीता हे कवतिका- । लागीं ही नेदीं ।।६।। म्हणौनि तपाचा धनुर्धरा । तळीं दाटोनि गाडोरा । वरी गुरुभक्तीचा पुरा । प्रासादु जो जाला ।।७।। आणि श्रवणेच्छेचा पुढां । दारवंटा सदा उघडा । वरी कलशु चोखडा । अनिंदारत्नांचा ।।८।।
य इदं परमं गुह्यं मद्भक्तेष्वभिधास्यति ।
भक्तिं मयि परां कृत्वा मामेवैष्यत्यसंशय: ।।६८।।
ऐसां भक्तालयीं चोखटीं । गीतारत्नेश्वरु हा प्रतिष्ठीं । मग माझिया संवसाटी । तुकसी जगीं ।।९।। कां जे एकाक्षरपणेंसीं । त्रिमात्रकेचिया कुशी । प्रणवु होता गर्भवासीं । सांकडला ।।१५१०।। तो गीतेचिया बाहळीं । वेदबीज गेलें पाहाळीं । कीं गायत्री फुलीं फळीं । श्लोकांचां आली ।।११।। ते हे मंत्ररहस्य गीता । मेळवी जो माझिया भक्ता । अनन्यजीवना माता । बाळकां जैसी ।।१२।। तैसी भक्तां गीतेसीं । भेटी करी जो आदरेंसीं । तो देहा पाठीं मजसीं । येकचि होय ।।१३।।
न च तस्मान्मनुष्येषु कश्चिन्मे प्रियकृत्तम: ।
भविता न च मे तस्मादन्य: प्रियतरो भुवि ।।६९।।
आणि देहाचेंही लेणें । लेऊनि वेगळेपणें । असे तंव जीवें प्राणें । तोचि पढिये ।।१४।। ज्ञानियां कर्मठां तापसां । यया खुणेचिया माणुसां- । माजीं तो एकु गा जैसा । पढिये मज ।।१५।। तैसा भूतळीं आघवा । आन न देखें पांडवा । जो गीता सांगे मेळावां । भक्तजनांचां ।।१६।। मज ईश्वराचेनि लोभें । हे गीता पढतां अक्षोभें । जो मंडन होय सभे । संताचिये ।।१७।। नवपल्लवीं रोमांचितु । मंदानिळें कांपवितु । आमोदजळें वोलवितु । फुलांचे डोळे ।।१८।। कोकिळा कलरवाचेनि मिषें । सद्गद बोलवीत जैसें । वसंत कां प्रवेशे । मद्भक्तआरामीं ।।१९।। कां जन्माचें फळ चकोरां । होतु चंद्र ये अंबरा । नाना नवघन मयूरां । वो देत पावे ।।१५२०।। तैसा सज्जनांचां मेळापीं । गीतापद्यरत्नीं उमपीं । वर्षे जो माझां रूपीं । हेतु ठेऊनि ।।२१।। मग तयाचेनि पाडें । पढियंतें मज फुडें । नाहींचि गा मागेंपुढें । न्याहाळितां ।।२२।। अर्जुना हा ठायवरी । मी तयातें सूयें जिव्हारीं । जो गीतार्थाचें करी । परगुणें संतां ।।२३।।
अध्येष्यते च य इमं धर्म्यं संवादमावयो: ।
ज्ञानयज्ञेन तेनाहमिष्ट: स्यामिति मे मति: ।।७०।।
पैं माझिया तुझिया मिळणीं । वाढीनली जे हे कहाणी । मोक्षधर्म कां जिणीं । आलासे जेथें ।।२४।। तो हा सकळार्थप्रदु । आम्हां दोघांचा संवादु । न करितां पदभेदु । पाठेंचि जो पढे ।।२५।। तेणें ज्ञानानळीं प्रदीप्तीं । मूळ अविद्येचिया आहुतीं । तोषविला होय सुमती । परमात्मा मी ।।२६।। घेऊनि गीतार्थ उगाणा । ज्ञानिये जें विचक्षणा । ठाकिती तें गाणावाणा । गीतेचा तो लाहे ।।२७।। गीतापाठकासि असे । फळ अर्थज्ञाचिसरिसें । गीता माउलिये कीं नसे । जाणें तान्हें ।।२८।।
श्रद्धावाननसूयश्च शृणुयादपि यो नर: ।
सोऽपि मुक्त: शुभाँल्लोकान्प्राप्नुयात्पुण्यकर्मणाम् ।।७१।।
आणि सर्वमार्गीं निंदा । सांडूनिया आस्था पैं शुद्धा । गीताश्रवणीं श्रद्धा । उभारी जो ।।२९।। तयाचां श्रवणपुटीं । गीतेचीं अक्षरें जंव पैठीं । होती ना तंव उठाउठीं । पळेचि पाप ।।१५३०।। अटवियेमाजीं जैसा । वन्हि रिघतां सहसा । लंघिती कां दिशा । वनौकें तियें ।।३१।। कां उदयाचळकुळीं । झळकतां अंशुमाळी । तिमिरें अंतराळीं । हारपती ।।३२।। तैसा कानाचां महाद्वारीं । गीता गजर जेथ करी । तेथ सृष्टीचिये आदिवरी । जायचि पाप ।।३३।। ऐसी जन्मवेली धुवट । होय पुण्यरूप चोखट । याहीवरी अचाट । लाहे फळ ।।३४।। जे इये गीतेचीं अक्षरें । जेतुलीं कां कर्णद्वारें । रिघती तेतुले होत पुरे । अश्वमेध कीं ।।३५।। म्हणौनि श्रवणें पापें जाती । आणि धर्म धरी उन्नती । तेणें स्वर्गराज्य संपत्ती । लाहेचि शेखीं ।।३६।। तो पैं मज यावयालागीं । पहिलें पेणें करी स्वर्गीं । मग आवडे तंव भोगी । पाठीं मजचि मिळे ।।३७।। ऐसी गीता धनंजया । ऐकतया आणि पढतया । फळे महानंदें मियां । बहु काय बोलों ।।३८।। याकारणें हें असों । परी जयालागीं शास्त्रातिसो । केला तें तंव तुज पुसों । काय तुझें ।।३९।।
कच्चिदेतत् श्रुतं पार्थ त्वयैकाग्रेण चेतसा ।
कच्चिदज्ञानसंमोह: प्रनष्टस्ते धनंजय ।।७२।।
तरी सांग पां पांडवा । हा शास्त्रसिद्धांतु आघवा । तुज एकचित्तें फावा । गेला आहे ।।१५४०।। आम्हीं जैसें जया रीतीं । उगाणिलें कानांचां हातीं । येरीं तैसेंचि तुझां चित्तीं । पैठें केलें की ।।४१।। अथवा माझारीं । गेलें सांडीविखुरी । किंवा उपेक्षेवरी । वाळूनि सांडिलें ।।४२।। जैसें आम्हीं सांगितलें । तैसेंचि हृदयीं पावलें । तरी सांग पां वहिलें । पुसेन तें मी ।।४३।। हां गा स्वाज्ञानजनितें । मागिलें मोहें तूतें । भुलविलें तो येथें । असे कीं नाहीं ।।४४।। हें बहु पुसों काई । सांगें तूं आपुलां ठाई । कर्माकर्म कांहीं । देखतासी ।।४५।। पार्थु स्वानंदैकरसें । विरेल ऐसा भेददशे । आणिला येणें मिषें । प्रश्नाचेनि ।।४६।। पूर्ण ब्रह्म जाला पार्थु । तरी पुढील साधावया कार्यार्थु । मर्यादा श्रीकृष्णनाथु । उल्लंघों नेदी ।।४७।। ये-हवीं आपुलें करणें । सर्वज्ञ काय तो नेणे । परी केलें पुसणें । याचिलागीं ।।४८।। एवं करोनियां प्रश्न । नसतेंचि अर्जुनपण । आणूनियां जालें पूर्णपण । तें बोलवी स्वयें ।।४९।। मग क्षीराब्धीतें सांडितु । गगनीं पुंजु मंडितु । निवडे जैसा न निवडितु । पूर्णचंद्र ।।१५५०।। तैसा ब्रह्म मी हें विसरे । तेथ जगचि ब्रह्मत्वें भरे । हेंही सांडी तरी विरे । ब्रह्मपणही ।।५१।। ऐसा मोडतु मांडतु ब्रह्में । तो दु:खें देहाचिये सीमे । मी अर्जुन येणें नामें । उभा ठेला ।।५२।। मग कांपतां करतळीं । दडपूनि रोमावळी । पुलिका स्वेदजळीं । जिरऊनियां ।।५३।। प्राण क्षोभें डोलतया । अंगा अंगचि टेकया । सूनि स्तंभु चाळया । भूलौनियां ।।५४।। नेत्रयुगुळाचेनि वोतें । आनंदामृताचें भरितें । वोसंडत तें मागुतें । काढूनियां ।।५५।। विविधा औत्सुक्यांची दाटी । चीप आतती होती कंठीं । ते करूनियां पैठी । हृदयामाजीं ।।५६।। वाचेचें वितुळणें । सांवरूनि प्राणें । अक्रमाचें श्वसणें । ठेऊनि ठायीं ।।५७।।
अर्जुन उवाच
नष्टो मोह: स्मृतिर्लब्धा त्वत्प्रसादान्मयाऽच्युत ।
स्थितोऽस्मि गतसन्देह: करिष्ये वचनं तव ।।७३।। 
मग अर्जुन म्हणे काय देवो । पुसताति आवडे मोहो । तरी तो सकुटुंब गेला जी ठावो । घेऊनि आपुला ।।५८।। पासीं येऊनि दिनकरें । डोळ्यातें आंधारें । पुसिजे हें काय सरे । कोणें गांवीं ।।५९।। तैसा तूं श्रीकृष्णराया । आमुचिया डोळयां । गोचर हेंचि कायिसया । न पुरे तंव ।।१५६०।। परी लोभें मायेपासूनि । तें सांगसी तोंड भरूनि । जें कायिसेनिही करूनि । जाणूं नये ।।६१।। आतां मोह असे कीं नाहीं । हें ऐसें जी पुससी काई । कृतकृत्य जाहलों पाहीं । तुझेपणें ।।६२।। गुंतलों होतों अर्जुनगुणें । तो मुक्त जालों तुझेपणें । आतां पुसणें सांगणें । दोन्ही नाहीं ।।६३।। मी तुझेनि प्रसादें । लाधलेनि आत्मबोधें । मोहाचे तया कांदे । नेदीच उरों ।।६४।। आतां करणें कां न करणें । हें जेणें उठी दुजेपणें । तें तूं वांचूनि नेणें । सर्वत्र गा ।।६५।। येविषयीं माझां ठायीं । संदेहाचें नुरेचि कांहीं । त्रिशुद्धी कर्म जेथ नाहीं । तें मी जालों ।।६६।। तुझेनि मज मी पावोनि । कर्तव्य गेलें निपटूनि । परी आज्ञा तुझी वांचोनि । आन नाहीं प्रभो ।।६७।। कां जें दृश्य दृश्यातें नाशी । जें दुजें द्वैतातें ग्रासी । जें एक परी सर्वदेशीं । वसवी सदा ।।६८।। जयाचेनि संबंधें बंधु फिटे । जयाचिया आशा आस तुटे । जें भेटलिया सर्व भेटे । आपणपांचि ।।६९।। तें तूं गुरुलिंग जी माझें । जें येकलेपणींचें विरजें । जयालागी वोलांडिजे । अद्वैतबोधु ।।१५७०।। आपणचि होऊनि ब्रह्म । सारिजे कृत्याकृत्यांचें काम । मग कीजे कां नि:सीम । सेवा जयाची ।।७१।। गंगा सिधु सेवूं गेली । पावतांचि समुद्र जाली । तेवीं भक्तां सेल दिधली । निजपदाची ।।७२।। तो तूं माझा निरुपचारु । श्रीकृष्णा सेव्य सद्गुरु । मा ब्रह्मतेचा उपकारु । हाचि कां मानी ।।७३।। जें मज तुम्हां आड । होतें भेदाचें कवाड । तें फेडोनि केलें गोड । सेवासुख ।।७४।। तरी आतां तुझी आज्ञा । सकळदेवाधिदेवराज्ञा । करीन देई अनुज्ञा । भलतियेविषीं ।।७५।। यया अर्जुनाचिया बोला । देवों नाचे सुखें भुलला । म्हणे विश्वफळा जाला । सफळा फळ हा मज ।।७६।। उणेनि उमचला सुधाकरु । देखूनि आपला कुमरु । मर्यादा क्षीरसागरु । विसरेचिना ।।७७।। ऐसें संवादाचां बहुलां । लग्न दोघांचिया आंतुला । लागलें देखोनि जाला । निर्भरु संजयो ।।७८।। तेणें उंचबळलेपणें । संजय धृतराष्ट्रातें म्हणे । जी कैसें बादरायणें । रक्षिलों दोघे ।।७९।। आजि तुमतें अवधारा । नाहीं चर्मचक्षूही संसारा । कीं ज्ञानदृष्टीव्यवहारा । आणिलेति ।।१५८०।। आणि रथींचिये राहाटी । घेई जो घोडेयासाठीं । तया आम्हांं या गोष्टी । गोचरा होती ।।८१।। वरी जुंझाचें निर्वाण । मांडलें असे दारुण । दोहीं हारीं आपण । हारपिजे जैसें ।।८२।। येवढा जिये सांकडा । कैसा अनुग्रहो पैं गाढा । जे ब्रह्मानंदु उघडा । भोगवीतसे ।।८३।। ऐसें संजय बोलिला । परी न द्रवे येरु उगला । चंद्रकिरणीं शिवतला । पाषाणु जैसा ।।८४।। हे देखोनि तयाची दशा । मग करीचिना सरिसा । परी सुखें जाला पिसा । बोलतसे ।।८५।। भुलविला हर्षवेगें । म्हणौनि धृतराष्ट्रा सांगे । ये-हवीं नव्हे तयाजोगें । हें कीर जाणे ।।८६।।
संजय उवाच
इत्यहं वासुदेवस्य पार्थस्य च महात्मन: ।
संवादमिममश्रौषमद्भुतं रोमहर्षणम् ।।७४।।
मग म्हणे पैं कुरुराजा । ऐसा भ्रातृपुत्र तो तुझा । बोलिला तें अधोक्षजा । गोड जालें ।।८७।। अगा पूर्वापर सागर । या नामासीचि सिनार । येर आघवें तें नीर । एक जैसें ।।८८।। तैसा श्रीकृष्ण पार्थ ऐसें । हें आंगाचिपासीं दिसे । मग संवादीं जी नसे । कांहींचि भेदु ।।८९।। पै दर्पणाहूनि चोखे । दोन्ही होती सन्मुखे । येथ येरीं येर देखे । आपणपें जैसें ।।१५९०।। तैसा देवेंसी पंडुसुतु । आपणपें देवीं देखतु । पांडवेंसीं देखे अनंतु । आपणपें पार्थीं ।।९१।। देवो देवभक्तालागीं । जिये विवरु देखे आंगीं । येरुही तियेचि भागीं । दोन्ही देखे ।।९२।। आणिक कांहीच नाहीं । म्हणौनि करिती काई । दोघे येकपणें पाहीं । नांदतातीं ।।९३।। आतां भेदु जरी मोडे । तरी प्रश्नोत्तर कां घडे । ना भेदुचि तरी जोडे । संवादसुख कां ।।९४।। ऐेसें बोलतां दुजेपणें । संवादीं द्वैत गिळणें । तें ऐकिलें बोलणें । दोघांचें मियां ।।९५।। उटूनि दोन्ही आरसे । वोडविलीया सरिसे । कोण कोणा पाहातसे । कल्पावें पां ।।९६।। कां दीपासन्मुखु । ठेविलया दीपकु । कोण कोणा अर्थिकु । कोण जाणे ।।९७।। नाना अर्कापुढें अर्कु । उदयलिया आणिकु । कोण म्हणे प्रकाशकु । प्रकाश्य कवण ।।९८।। हें निर्धारूं जातां फुडें । निर्धारासि ठक पडे । ते दोघे जाले येवढे । संवादें सरिसे ।।९९।। जी मिळतां दोन्ही उदकें । माजीं लवण वारूं ठाके । कीं तयांसींही निमिखें । तेंचि होय ।।१६००।। तैसें श्रीकृष्ण अर्जुन दोन्ही । संवादले तें मनीं । धरितां मजही वानी । तेचि होतसे ।।१।। ऐसें म्हणे ना मोटकें । तंव हिरोनि सात्त्विकें । आठव नेला नेणों के ।  संजयपणाचा ।।२।। रोमांच जंव फरके । तंव तंव आंग सुरके । स्तंभ स्वेदांतें जिंके । एकला कंपु ।।३।। अद्वयानंदपरिसें । दिठी रसमय जाली असे । ते अश्रु नव्हती जैसें । द्रवत्वचि ।।४।। नेणों काय न माय पोटीं । काय नेणों गुंफे कंठीं । वागर्था पडत मिठीं । उससांचिया ।।५।। किंबहुना सात्त्विकां आठां । चाचरु मांडता उमेठा । संजयो जालासे चोहटा । संवादसुखाचा ।।६।। तया सुखाची ऐसी जाती । जे आपणचि धरी शांती । मग पुढती देहस्मृती । लाधली तेणें ।।७।।
व्यासप्रसादात् श्रुतवानेतद् गुह्यमहं परम् ।
योगं योगेश्वरात् कृष्णात् साक्षात् कथयत: स्वयम् ।।७५।।
तेव्हां बैसतेनि आनंदें । म्हणे जी जें उपनिषदें । नेणती तें व्यासप्रसादें । ऐकिलें मियां ।।८।। ऐकतांचि ते गोठी । ब्रह्मत्वाची पडिली मिठी । मीतूंपणेंसीं दिठी । विरोनि गेली ।।९।। हे आघवेचि कां योग । जया ठाया येती मार्ग । तयाचें वाक्य सवंग । केलें मज व्यासें ।।१६१०।। अहो अर्जुनाचेनि मिषें । आपणपेंचि दुजें ऐसें । नटोनि आपणया उद्देशें । बोलिले जें देव ।।११।। तेथ कीं माझें श्रोत्र । पाटाचें जाले जी पात्र । काय वानूं स्वतंत्र । सामर्थ्य गुरूचें ।।१२।।
राजन् संस्मृत्य संस्मृत्य संवादमिममद्भुतम् ।
केशवार्जुनयो: पुण्यं हृष्यामि च मुहुर्मुहु: ।।७६।।
हें बोलतां विस्मित होये । तेणेंचि मोडावला ठाये । रत्नीं कीं रत्नकिळा ये । झांकोळित जैसी ।।१३।। हिमवंतींचीं सरोवरें । चंद्रोदयीं होती काश्मीरें । मग सूर्यागमीं माघारें । द्रवत्व ये ।।१४।। तैसा शरिराचिया स्मृती । तो संवादु संजय चित्तीं । धरी आणि पुढती । तेचि होय ।।१५।।
तच्च संस्मृत्य संस्मृत्य रूपमत्यद्भुतं हरे: ।
विस्मयो मे महान् राजन हृष्यामि च पुन: पुन: ।।७७।।
मग उठोनि म्हणे नृपा । श्रीहरीचिया विश्वरूपा । देखिलिया उगा कां पां । असों लाहसी ।।१६।। न देखणेंनि जें दिसे । नाहींपणेंचि जें असे । विसरें आठवें तें कैसें । चुकवू आतां ।।१७।। देखोनि चमत्कारु । कीजे तो नाहीं पैसारु । मजहीसकट महापुरु । नेत आहे ।।१८।। ऐसा श्रीकृष्णार्जुन- । संवादसंगमीं स्नान । करूनि देतसे तिळदान । अहंतेचें ।।१९।। तेथ असंवरें आनंदें । अलौकिकही कांहीं स्फुंदें । श्रीकृष्ण म्हणे सद्गदें । वेळोवेळां ।।१६२०।। या अवस्थांची कांहीं । कौरवातें परी नाहीं । म्हणौनि रायें तें कांही । कल्पावें जंव ।।२१।। तंव जाला सुखलाभु । आपणपां करूनि स्वयंभु । बुझाविला अवष्टंभु । संजयें तेणें ।।२२।। तेथ कोणी येकी अवसरी । होआवी ते करूनि दुरी । रावो म्हणे संजया परी । कैसी तुझी गा ।।२३।। तेणें तूंतें येथें व्यासें । बैसविलें कासया उद्देशें । अप्रसंगामाजीं ऐसें । बोलसीं काई ।।२४।। रानींचे राऊळा नेलिया । दाही दिशा मानी सुनिया । कां रात्री होय पाहलया । निशाचरां ।।२५।। जो जेथींचें गौरव नेणें । तयासि तें भिंगुळवाणें । म्हणौनि अप्रसंगु तेणें । म्हणावा कीं तो ।।२६।। म्हणे सांगें प्रस्तुत । उदयलेंसे जें उत्कळित । तें कोणासि बा रे जैत । देईल शेखीं ।।२७।। ये-हवीं विशेषें बहुतेक । आमुचें ऐसें मानसिक । जे दुर्याेधनाचे अधिक । प्रताप सदा ।।२८।। आणि येरांचेनि पाडें । दळही यांचें देव्हडें । म्हणौनि जैत फुडें । आणील ना तें ।।२९।। आम्हां तंव गमें ऐसें । मा तुझें जोतीष कैसें । तें नेणों संजया असे । तैसें सांग पां ।।१६३०।।
यत्र योगेश्वर: कृष्णो यत्र पार्थाे धनुर्धर: ।
तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम ।।७८।।
यया बोला संजयो म्हणे । जी येरयेरांचें मी नेणें । परी आयुष्य तेथें जिणें । हें फुडें कीं गा ।।३१।। चंद्र तेथें चंद्रिका । शंभु तेथें अंबिका । संत तेथें विवेका । असणें कीं जी ।।३२।। रावो तेथें कटक । सौजन्य तेथें सोयरीक । वन्हि तेथें दाहक । सामर्थ्य कीं ।।३३।। दया तेथें धर्मु । धर्मु तेथें सुखागमु । सुखीं पुरुषोत्तमु । असे जैसा ।।३४।। वसंत तेथें वनें । वन तेथ सुमनें । सुमनीं पालिंगने । सारंगांचीं ।।३५।। गुरु तेथ ज्ञान । ज्ञानीं आत्मदर्शन । दर्शनीं समाधान । आथी जैसें ।।३६।। भाग्य तेथ विलासु । सुख तेथे उल्हासु । हें असो तेथ प्रकाशु । सूर्य जेथें ।।३७।। तैसें सकळ पुरुषार्थ । जेणें स्वामी का सनाथ । तो श्रीकृष्ण रावो जेथ । तेथ लक्ष्मी ।।३८।। आणि आपलेनि कांतेसीं । ते जगदंबा जयापासीं । अणिमादिकी काय दासी । नव्हती तयातें ।।३९।। कृष्ण विजयस्वरूप निजांगे । तो राहिला असे जेणें भागें । तैं जयो लागेंवेगें । तेथेंचि आहे ।।१६४०।। विजयी नामें अर्जुन विख्यातु । विजयस्वरूप श्रीकृष्णनाथु । श्रियेसी विजय निश्चितु । तेथेंचि असे ।।४१।। तयाचिये देशींचां झाडीं । कल्पतरूतें होडी । न जिणावें कां येवढीं । मायबापु असतां ।।४२।। ते पाषाणही आघवे । चिंतारत्नें चा कां नोहावे । तिये भूमिके कां न यावें । चैतन्यत्व ।।४३।। तयाचिया गांवीचिया । नदी अमृतें वाहाविया । नवल काइ राया । विचारीं पां ।।४४।। तयाचे बिसाट शब्द । सुखें म्हणों येती वेद । सदेह सच्चिदानंद । कां नोहावा तो ।।४५।। पैं स्वर्गापवर्ग दोन्हीं । इयें पदें तया अधीनीं । जे श्रीकृष्ण बाप जननी । कमळा जया ।।४६।।  म्हणौनि जिया बाहीं उभा । तो लक्ष्मीयेचा वल्लभा । तेथ सर्वसिद्धी स्वयंभा । येर नेणों ।।४७।। आणि समुद्राचा मेघु । उपेगें तयाहूनि चांगु । तैसा पार्थीं आजि लागु । आहे तये ।।४८।। कनकत्वदीक्षागुरुं । लोहा परिसु होय कीरु । परी जगा पोसिता व्यवहारु । तेंचि जाणें ।।४९।। येथ गुरुत्वा होतसे उणें । ऐसें झणें कोण्ही म्हणे । वन्हि प्रकाश दीपपणें । प्रकाशी आपला ।।१६५०।। तैसा देवाचिया शक्ती । पार्थु देवासीच बहुती । परी माने इये स्तुती । गौरव असे ।।५१।। आणि पुत्रें मी सर्व गुणीं । जिणावा हे बापा शिराणी । तरी ते शार्‘पाणी । फळा आली ।।५२।। किंबहुना ऐसा नृपा । पार्थु जालासे कृष्णकृपा । तो जयाकडे साक्षेपा । रीती आहे ।।५३।। तोचि गा विजयासि ठावो । येथ तुज कोण संदेहो । तेथ नये तरी वावो । विजयोचि होय ।।५४।। म्हणौनि जेथ श्री श्रीमंतु । जेथ तो पंडुचा सुतु । तेथ विजय समस्तु । अभ्युदयो तेथ ।।५५।। जरी व्यासाचेनि साचें । धिरें मन तुमचें । तरी या बोलाचें । ध्रुवचि माना ।।५६।। जेथ तो श्रीवल्लभु । जेथ भक्तकदंबु । तेथ सुख आणि लाभु । मंगळाचा ।।५७।। या बोला आन होये । तरी व्यासाचा अंकु न वाहें । ऐेसें गाजोनि बाहे । उभिलीं तेणें ।।५८।। एवं भारताचा आवांका । आणूनि श्लोका येका । संजयें कुरुनायका । दिधला हातीं ।।५९।। जैसा नेणों केवढा वन्ही । परी गुणाग्रीं ठेऊनि । आणिजे सूर्याची हानी । निस्तरावया ।।१६६०।। तैसें शब्दब्रह्म अनंत । जाले सवालक्ष भारत । भारताचे शतें सात । सर्वस्व गीता ।।६१।। तयाही सातां शतांचा । इत्यर्थ हा श्लोक शेषींचा । व्यासशिष्य संजयाचा । पूर्णोद्गारु जो ।।६२।। येणें येकेंचि श्लोकें । राहे तेणें असकें । विद्याजाताचें निकें । जिंतिलें होय ।।६३।। ऐसेया श्लोकां शतें सात । गीतेचीं पदें अंगें वाहत । पदें म्हणों कीं परमामृत । गीताकाशींचें ।।६४।। कीं आत्मराजाचिये सभे । गीते वोडवले खांबे । मज श्लोक प्रतिभे । ऐसे येत ।।६५।। कीं गीता हे सप्तशती । मंत्रप्रतिपाद्य भगवती । मोहमहिषा मुक्ति । आनंदलीसे ।।६६।। म्हणौनि मनें कायें वाचा । जो सेवक होईल इयेचा । तो स्वानंदसाम्राज्याचा । चक्रवर्ती करी ।।६७।। कीं अविद्यातिमिररोखें । श्लोक सूर्यातें पैजा जिंके । ऐेसे प्रकाशिले गीता मिखें । रायें श्रीकृष्णें ।।६८।। कीं श्लोकाक्षरद्राक्षलता । मांडव जाली आहे गीता । संसारपथश्रांता । विसंवावया ।।६९।। कीं सभाग्यसंतीं भ्रमरीं । केले ते श्लोककल्हारीं । श्रीकृष्णाख्य सरोवरीं । सासिन्नली हे ।।१६७०।। कीं श्लोक नव्हती आन । गमे गीतेचें महिमान । वाखाणिते बंदिजन । उदंड जैसे ।।७१।। कीं श्लोकाचिया आवारा । सात शतें करूनि सुंदरा । सर्वागम गीतापुरा । वसों आले ।।७२।। कीं निजकांता आत्मया । आवडी गीता मिळावया । श्लोक नव्हती बाह्या- । पसरु कां जो ।।७३।। कीं गीताकमळीचे भृंग । हे गीतासागरतरंग । कीं हरीचे तुरंग । गीतारथींचे ।।७४।। कीं श्लोक सर्वतीर्थसंघातु । आला श्रीगीतेगंगे आंतु । जे अर्जुन सिंहस्थु । जाला म्हणौनि ।।७५।। कीं नोहे हे श्लोकश्रेणी । अचिंत्यचित्तचिंतामणी । कीं निर्विकल्पां लावणी । कल्पतरूंची ।।७६।। ऐसिया शतें सात श्लोका । ते परी आगळा एकएका । आतां कोण वेगळिका । वानावा पां ।।७७।। दीपा आगिलु मागिलु । सूर्य धाकटा वडिलु । अमृतसिंधु खोलु । उथळु कायसा ।।७८।। तान्ही आणि पारठी । इया कामधेनूतें दिठी । सूनि जैसिया गोठी । किजती ना ।।७९।। तैसे पहिले सरते । श्लोक न म्हणावे गीते । जुनीं नवीं पारिजातें । आहाती काई ।।१६८०।। आणि श्लोका पाडु नाहीं । हें कीर समर्थूं काई । येथ वाच्य वाचकही । भागु न धरी ।।८१।। जे इये शास्त्रीं येकु । श्रीकृष्णचि वाच्य वाचकु हें प्रसिद्ध जाणे लोकु । भलताही ।।८२।। येथें जे अर्थें तोचि पाठें । जोडे येवढेंनि धटें । वाच्यवाचके येकवटें । साधित शास्त्र ।।८३।। म्हणौनि मज कांहीं । समर्थनीं आतां विषो नाहीं । गीता जाणा हे वाङ्मयी । श्रीमूर्ति प्रभूची ।।८४।। शास्त्र वाच्यें अर्थें फळे । मग आपण मावळे । तैसें नव्हे हें सगळें । परब्रह्मचि ।।८५।। कैसा विश्वाचिया कृपा । करूनि महानंद सोपा । अर्जुनव्याजें रूपा । आणिला देवें ।।८६।। चकोराचेनि निमित्तें । तिन्हीं भुवनें संतप्तें । निवविलीं कळावंतें । चंद्रें जेवीं ।।८७।। कां गौतमाचेनि मिषें । कळिकाळज्वरितादोषें । पाणिढाळु गिरीशें । गंगेचा केला ।।८८।। तैसें गीतेचें हें दुभतें । वत्स करूनि पार्थातें । दुभीनली जगापुरतें । श्रीकृष्ण गाय ।।८९।। येथें जीवें जरी नाहाल । तरी हेंचि कीर होआल । नातरी पाठमिषें तिंबाल । जीभचि जरी ।।१६९०।। तरी लोह एकें अंशें । झगटलिया परिसें । येरीकडे आपैसें । सुवर्ण होय ।।९१।। तैसी पाठाची ते वाटी । श्लोक पाद लावा ना जंव वोठीं । तंव ब्रह्मतेचि पुष्टी । येईल अंगा ।।९२।। ना येणेंसी तोंड वांकडें । करूनि ठाकाल कानवडें । तरी कानींही घेतां पडे । तेचि लेख ।।९३।। जें हे श्रवणें पाठें अर्थें । गीता नेदी मोक्षाआरौतें । जैसा समर्थ दाता कोणाते । नास्ति न म्हणे ।।९४।। म्हणौनि जाणतया सवा । गीताचि येकी सेवा । काय कराल आघवां । शास्त्रीं येरीं ।।९५।। आणि कृष्णार्जुनीं मोकळी । गोठी चावळिली जे निराळीं । तें श्रीव्यासें केली करतळीं । घेवों ये ऐसी ।।९६।। बाळकातें वोरसें । माय जैं जेवऊं बैसे । तैं तया ठाकती तैसे । घांस करी ।।९७।। कां अफाटा समीरणा । आपैतेंपण शाहाणा । केलें जैसें विंजणा । निर्मूनियां ।।९८।। तैसें शब्दें जें न लभे । तें घडुनियां अनष्टुभें । स्त्रीशूद्रादिप्रतिभे । सामाविले ।।९९।। स्वातीचेनि पाणियें । न होतीं जरी मोतियें । तरी अंगीं सुंदरांचिये । कां शोभते ते ।।१७००।। नादु वाद्या न येतां । तरी कां गोचरु होता । फुलें न होतां घेपतां । आमोदु केवीं ।।१।। गोडीं न होती पक्वान्नें । तरी कां फावती रसने । दर्पणावीन नयनें । नयनु कां दिसे ।।२।। द्रष्टा श्रीगुरुमूर्ती । न रिगता दृश्यपंथीं । तरी कां ह्या उपास्ती । आकळता तो ।।३।। तैसें वस्तु जें असंख्यात । तया संख्या शतें सात । न होती तरी कोणा येथ । फांवों शकतें ।।४।। मेघ सिंधूचें पाणी वाहे । परी जग तयातेंचि पाहे । कां उमप ते नोहे । ठाकतें कोण्हा ।।५।। आणि वाचा जें न पवे । तें हे श्लोक न होते बरवे । तरी कानें मुखें फावे । ऐसें कां होतें ।।६।। म्हणौनि व्यासाचा हा थोरु । विश्वासि जाला उपकारु । श्रीकृष्ण उक्ती आकारु । ग्रंथाचा केला ।।७।। आणि तोचि हा मी आतां । व्यासाची पदें पाहतां पाहातां । आणिला श्रवणपथा । मऱ्हाठिया ।।८।। व्यासादिकांचे उन्मेख । राहाटती जेथ साशंक । तेथ मीही रंक येक । वाचाळी करीं ।।९।। परी गीता ईश्वरु भोळा । ले व्यासोक्तिकुसुममाळा । तरी माझिया दुर्वादळा । ना न म्हणे कीं ।।१७१०।। आणि क्षीरसिंधूचिया तटा । पाणिया येती गजघटा । तेथ काय मुरकुटा । वारिजतसे ।।११।। पांख फुटे पाखिरूं । नुडे तरी नभींच थिरू । गगन क्रमी सत्वरु । तो गरुडही तेथ ।।१२।। राजहंसाचें चालणें । भूतळीं जालिया शाहाणें । आणिक काय कोणें । चालावेंचिना ।।१३।। जी आपुलेनि अवकाशें । अगाध जळ घेपे कलशें । चूळीं चूळपणा ऐसें । भरूनि न निघे ।।१४।। दिवियेचां आंगीं थोरी । परी ते बहु तेज धरी । वाती आपुलिया परी । आणीच कीं ना ।।१५।। जी समुद्राचेनि पैसें । समुद्रीं आकाश आभासे । थिल्लरीं थिल्लराऐसें । बिंबेचि पैं ।।१६।। तेवीं व्यासादिक महामती । वावरों येती इये ग्रंथीं । मा आम्ही ठाकों ये युक्ती । न मिळे कीर ।।१७।। जिये सागरीं जळचरें । संचरती मंदाराकारें । तेथ देखो शफरें येरें । पोहों लाहतीं ।।१८।। अरुण आंगाजवळिके । म्हणोनि सूर्यातें देखें । मा भूतळींची न देखें । मुंगी काई ।।१९।। यालागीं आम्हां प्राकृतां । देशिकारें बंधें गीता । म्हणणें हें अनुचिता । कारण नोहे ।।१७२०।। आणि बापु पुढां जाये । ते घेत पाउलाचि सोये । बाळ ये तरी न लाहे । पावों कांहीं ।।२१।। तैसा व्यासाचा मागोवा घेतु । भाष्यकारातें वाट पुसतु । अयोग्यही मी न पवतु । कें जाईन ।।२२।।  आणि पृथ्वी जयाचिया क्षमा । नुबगे स्थावर जंगमा । जयाचेनि अमृतें चंद्रमा । निववी जग ।।२३।। जयाचें आंगिक अंशिकें । तेज लाहोनि अर्कें । आंधाराचें सावाइकें । लोटिजत आहे ।।२४।। समुद्रा जयाचें तोय । तोया जयाचें माधुर्य । माधुर्या सौंदर्य । जयाचेनि ।।२५।। पवना जयाचें बळ । आकाश जेणें पघळ । ज्ञान जेणें उजाळ । चक्रवर्ती ।।२६।। वेद जेणें सुभाष । सुख जेणें सोल्लास । हें असो रूपस । विश्व जेणें ।।२७।। तो सर्वोपकारी समर्थु । सद्गुरु श्रीनिवृत्तिनाथु । राहटत असे मजहीआंतु । रिघोनियां ।।२८।। आतां आयती गीता जगीं । मी सांगें मऱ्हाठिया भंगीं । येथ कें विस्मयालागीं । ठावो आहे ।।२९।। श्रीगुरूचेनि नांवें माती । डोंगरीं जयापासीं होती । तेणें कोळियें त्रिजगती । येकवद केली ।।१७३०।। चंदनें वेधलीं झाडें । जालीं चंदनाचेनि पाडें । वसिष्ठें मांडली कीं भांडें । भानुसीं काठी ।।३१।। मा मी तंव चित्ताथिला । आणि श्रीगुरु ऐसा दादुला । जो दिठीवेनि आपुला । बैसवी पदीं ।।३२।। आधींचि देखणी दिठी । वरी सूर्य पुरवी पाठी । ते न दिसे ऐसी गोठी । केंही आहे ।।३३।। म्हणोनि माझे नीच नवे । श्वासोच्छ्वासही प्रबंध होआवे । गुरुकृपा काय नोहे । ज्ञानदेवो म्हणे ।।३४।। याकारणें मियां । श्रीगीतार्थ मऱ्हाठिया । केला लोकां ययां । दिठीचा विषो ।।३५।। परी मऱ्हाठें बोल रंगें । कवळितां पैं गीतांगें । तैं गातयाचेनि पांगें । येकाढता नोहे ।।३६।। म्हणौनि गीता गावों म्हणे । पैं गाणिवें होती लेणें । ना मोकळे तरी उणें । गीताही आणित ।।३७।। सुंदर आंगीं लेणें न सूये । तैं तो मोकळा शृंगारु होये । ना लेइलें तरी आहे । तैसें कें उचित ।।३८।। कां मोतियांची जैसी जाती । सोनयाही मान देती । नातरी मानवती । अंगेंचि सडीं ।।३९।।  नाना गुंफिलीं कां मोकळीं । उणीं न होती परिमळीं । वसंतागमीचीं वाटोळीं । मोगरीं जैसीं ।।१७४०।। तैसा गाणिवेनें मिरवी । गीतेवीणही रंगु दावी । तो लाभाचा बंधु ओवीं । केला मियां ।।४१।। तेणें आबालसुबोधें । वोवियेचेनि प्रबंधें । ब्रह्मरससुस्वादें । अक्षरें गुंथिलीं ।।४२।। आतां चंदनाचां तरुवरी । परिमळालागीं फुलवरी । पारुखणें जियापरी । लागेना कीं ।।४३।। तैसा प्रबंधु हा श्रवणीं । लागतखेंवो समाधि आणी । ऐकिलियाही वाखाणी । काय व्यसन न लवी ।।४४।। पाठ करितां व्याजें । पांडित्यें येती वेषजे । तैं अमृतातें नेणिजें । फावलिया ।।४५।। तैसेनि आइतेपणें । कवित्व जालें हें उपेणें । मनन निदिध्यास श्रवणें । जिंतिलें आतां ।।४६।। हे स्वानंदभोगाची सेल । भलतयासीचि देईल । सर्वेंद्रियां पोषवील । श्रवणाकरवीं ।।४७।। चंद्रातें आंगवणें । भोगूनि चकोर शाहाणें । परी फावे जैसें चांदिणें । भलतेया ।।४८।। तैसें अध्यात्मशास्त्रीं इये । अंतरंगचि अधिकारियें । परी लोकु वाक्चातुर्यें । होईल सुखिया ।।४९।। तैसें श्रीनिवृत्तिनाथाचें । गौरव आहे जी साचें । ग्रंथु नोहे हें कृपेचें । वैभव तिये ।।१७५०।। क्षीरसिंधूपरिसरीं । शक्तीचां कर्णकुहरीं । नेणों कैं श्रीत्रिपुरारीं । सांगितलें जें ।।५१।। तें क्षीरकल्लोळाआंतु । मकरोदरीं गुप्तु । होता तयाचा हातु । पैठें जालें ।।५२।। तो मत्स्येंद्र सप्तशृंगीं । भग्नावयवा चौरंगीं । भेटला तो सर्वांगी । संपूर्ण जाला ।।५३।। मग समाधी अव्यत्यता । भोगावी वासना यया । ते मुद्रा श्रीगोरक्षराया । दिधली मीनीं ।।५४।। तेणें योगाब्जिनीसरोवरु । विषयविध्वंसैकवीरु । तिये पदीं कां सर्वेश्वरु । अभिषेकिले ।।५५।। मग तिहीं तें शांभव । अद्वयानंदवैभव । संपादिलें सप्रभव । श्रीगहिनीनाथा ।।५६।। तेणें कळिकळितु भूतां । आला देखोनि निरुता । ते आज्ञा श्रीनिवृत्तिनाथा । दिधली ऐसी ।।५७।। ना आदिगुरु शंकरा- । लागोनि शिष्यपरंपरा । बोधाचा हा संसारा । जाला जो आमुतें ।।५८।। तो हा तूं घेऊनि आघवा । कळीं गिळितयां जीवां ।। सर्व प्रकारीं धांवा । करीं पां वेगीं ।।५९।। आधींच तंव तो कृपाळू । वरी गुरुआज्ञेचा बोलु । जाला जैसा वर्षाकाळु । खवळणें मेघां ।।१७६०।। मग आर्ताचेनि वोरसें । गीतार्थग्रंथनमिसें । वर्षला शांतरसें । तो हा ग्रंथु ।।६१।। तेथ पुढां मी बापिया । मांडला आर्ती आपुलिया । कीं यासाठीं येवढिया । आणिलों यशा ।।६२।। एवं गुरुक्रमें लाधलें । समाधिधन जें आपुलें । तें ग्रंथें बांधोनि दिधलें । गोसावीं मज ।।६३।। वांचूनि पढे ना वाची । ना सेवाही जाणें स्वामीची । ऐशिया मज ग्रंथाची । योग्यता कें असे ।।६४।। परी साचचि गुरुनाथें । निमित्त करूनि मातें । प्रबंधव्याजें जगातें । रक्षिलें जाणा ।।६५।। त-ही पुरोहितगुणें । मी बोलिलों पुरें उणें । तै तुम्हीं माउलीपणें । उपसाहिजो ।।६६।। शब्द कैसा घडिजे । प्रमेयीं कैसें पां चढिजे । अळंकारु म्हणिजे । काय तें नेणें ।।६७।। सायिखडेयाचें बाहुलें । चालवित्या सूत्राचेनि चालें । तैसा मातें दावीत बोलें । स्वामी तो माझा ।।६८।। यालागीं मी गुणदोष -। विशीं क्षमाविना विशेष । जे मी संजात ग्रंथलों देख । आचार्यें कीं ।।६९।। आणि तुम्हा संतांचिये सभे । जें उणिवेसीं ठाकें उभें । तें पूर्ण नोहे तैं लाभें । तुम्हांसिचि कोपों ।।१७७०।। सिवतलियाही परिसें । लोहत्वाचिये अवदसे । न मूकिजे आयसें । तैं कोणा बोलु ।।७१।। वोहळें हेंचि करावें । जें गंगेचें अंग ठाकावें । मगही गंगाचि नव्हे । तैं तो काइ करी ।।७२।। म्हणौनि भाग्ययोगें बहुवे । तुम्हां संतांचे मी पायें । पातलों आतां कें लाहें । उणें जगीं ।।७३।। अहो जी माझेनि स्वामी । मज संत जोडूनि तुम्हीं । दिधलेति ते सर्वकामीं । परिपूर्ण जालों ।।७४।। पाहा पां मातें तुम्हां सांगडें । माहेर तेणें सुरवाडें । ग्रंथाचें हे आळियाडें । सिद्धी गेलें ।।७५।। जी कनकाचें निखळ । वोतूं येईल भूमंडळ । चिंतारत्नीं कुळाचळ । निर्मूं येती ।।७६।। सातांही हो सागरांतें । सोपें भरितां अमृतें । दुवाड नोहे तारांतें । चंद्र करितां ।।७७।। कल्पतरूचें आराम । लावितां नाहीं विषम । परी गीतार्थाचें वर्म । निवडूं नये ।।७८।। तो मी येकु सर्व मुका । बोलोनि मऱ्हाठिया भाखा । करीं डोळेवरी लोकां । घेवों ये ऐसें जें ।।७९।। हा ग्रंथसागरु येव्हडा । उतरोनि पैलीकडा । कीर्तिविजयाचा धेंडा । नाचे जो कां ।।१७८०।। गीतार्थाचा आवारु । कलशेंसी महामेरु । रचूनि माजीं श्रीगुरु- । लिंग जें पूजीं ।।८१।। गीता निष्कपट माय । चुकोनि तान्हें हिंडे जें वाय । ते मायपूता भेटी होय । हा धर्म तुमचा ।।८२।। तुम्हां सज्जनांचें केलें । आकळूनि जी मी बोलें । ज्ञानदेव म्हणे थेंकुलें । तैसें तें नव्हे ।।८३।। काय बहु बोलों सकळां । मेळविलों जन्मफळा । ग्रंथसिद्धीचा सोहळा । दाविला जो हा ।।८४।।  मियां जैसजैसिया आशा । केला तुमचा भरंवसा । ते पुरऊनि जी बहुवसा । आणिलों सुखा ।।८५।। मजलागीं ग्रंथाची स्वामी । दुजी सृष्टी जे हे केली तुम्हीं । हे पाहोनि हांसों आम्हीं । विश्वामित्रातेंही ।।८६।। जें असोनि त्रिशंकु दोषें । धातयाही आणावें वोसें । तें नासतें कीजे कीं ऐसें । निर्मावें नाहीं ।।८७।। शंभू उपमन्यूचेनि मोहें । क्षीरसागरुही केला आहे । एथ तोही उपमे नोहे । जें विषगर्भ कीं ।।८८।। अंधकारु निशाचरा । गिळितां सूर्यें चराचरां । धांवा केला तरी खरा । ताऊनि कीं तो ।।८९।। तातलिया जगाकारणें । चंद्रे वेंचिलें चांदणें । तया सदोखा केविं म्हणें । सारखे हें ।।१७९०।। म्हणोनि तुम्हीं मज संतीं । ग्रंथरूप जो हा त्रिजगतीं । उपयोग केला तो पुढती । निरुपम जी ।।९१।। किंबहुना तुमचें केलें । धर्मकीर्तन हें सिद्धी गेलें । येथ माझें जी उरलें । पाईकपण ।।९२।। आतां विश्वात्मकें देवें । येणें वाग्यज्ञें तोषावें । तोषोनि मज द्यावें । पसायदान हें ।।९३।। जें खळांची व्यंकटी सांडों । तया सत्कर्मीं रति वाढों । भूतां परस्परें पडो । मैत्र जीवाचें ।।९४।। दुरिताचें तिमिर जावों । विश्व स्वधर्मसूर्यें पाहो । जो जें वांछील तो तें लाहों । प्राणिजात ।।९५।। वर्षत सकळमंगळीं । ईश्वरनिष्ठांची मांदियाळी । अनवरत भूमंडळी । भेटतु भूतां ।।९६।। चलां कल्पतरूंचे आरव । चेतनाचिंतामणीचे गांव । बोलते जे अर्णव । पीयूषाचे ।।९७।। चंद्रमें जे अलांछन । मार्तंड जे तापहीन । ते सर्वांही सदा सज्जन । सोयरे होतु ।।९८।। किंबहुना सर्वसुखीं । पूर्ण होऊनि तिहीं लोकीं । भजिजो आदिपुरुखीं । अखंडित ।।९९।। आणि ग्रंथोपजीविये । विशेषीं लोकीं इये । दृष्टादृष्टविजयें । होआवें जी ।।१८००।। येथ म्हणे श्रीविश्वेशरावो । हा होईल दानपसावो । येणें वरें ज्ञानदेवो । सुखिया झाला ।।१।। ऐसें युगीं परी कळीं । आणि महाराष्ट्रमंडळीं । श्रीगोदावरीचां कुलीं । दक्षिणिली ।।२।। त्रिभुवनैकपवित्र । अनादि पंचक्रोशक्षेत्र । जेथ जगाचें जीवसूत्र । श्रीमहालया असे ।।३।। तेथ यदुवंशविलासु । जो सकळकळानिवासु । न्यायाते पोषी क्षितीशु । श्रीरामचंद्र ।।४।। तेथ महेशान्वयसंभूतें । श्रीनिवृत्तिनाथसुतें । केलें ज्ञानदेवें गीते । देशीकार लेणें ।।५।। एवं श्रीभारताचां गांवीं । भीष्मनाम प्रसिद्ध पर्वीं । श्रीकृष्णार्जुनीं बरवी । गोठी जे केली ।।६।। जें उपनिषदांचें सार । सर्वशास्त्रांचें माहेर । परमहंसीं सरोवर । सेविजे जें ।।७।। तये गीतेचा कलशु । संपूर्ण हा अष्टादशु । म्हणे निवृत्तिदासु । ज्ञानदेवो ।।८।। पुढती पुढती पुढती । इया ग्रंथपुण्यसंपत्ती । सर्वसुखी सर्वभूतीं । संपूर्ण होईजो ।।९।। शके बाराशतें बारोत्तरें । तैं टीका केली ज्ञानेश्वरें । सच्चिदानंदबाबा आदरें । लेखकु जाहला ।।१८१०।।
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां
योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे मोक्षसंन्यासयोगो नामाष्टादशोऽध्याय: ।।१८।।
।। श्री ज्ञानेश्वरी अध्याय अठरावा समाप्त ।। (श्लोक ७८, ओव्या १८१०)

।। पुंडलिक वरदा हरि विठ्ठल । श्री ज्ञानदेव तुकाराम ।।
--------------------------

श्री एकनाथ महाराजकृत ज्ञानेश्वरीसंबंधी ओंव्या

श्रीशके पंधराशें साहोत्तरीं । तारणनामसंवत्सरीं ।
एका जनार्दनें अत्यादरीं । गीता ज्ञानेश्वरीप्रति शुद्ध केली ।।१।।
ग्रंथ पूर्वीच अतिशुद्ध । परि पाठांतरी शुद्ध अबद्ध ।
तो शोधूनियां एवंविध । प्रतिशुद्ध सिद्ध ज्ञानेश्वरी ।।२।।
नमो ज्ञानेश्वरा निष्कलंका । जयाची गीतेची वाचितां टीकां ।
ज्ञान होय लोकां । अतिभाविकां ग्रंथार्थिया ।।३।।
बहुकाळपर्वणी गोमटी । भाद्रपदमास कपिलाषष्ठी ।
प्रतिष्ठानीं गोदातटीं । लेखनकामाठी संपूर्ण जाहली ।।४।।

श्री जगद्गुरु संत तुकाराम महाराजकृत ज्ञानेश्वरीसंबंधी ओंवि 

ज्ञानेश्वरीपाठीं । जो ओंवी करील मऱ्हाटी  ।
तेणें अमृताचे ताटीं । जाण नरोटी ठेविली ।।५।।

।। श्री पांडुरंगार्पणमस्तु ।।